terminów gramatycznych online
spółgłoska wargowo-zębowa
Język: polski
- Fizyjologiczny opis spółgłosek: Malin/1869
- Głosownia: Kr/1897, PolTerm/1921, Król/1922
- Głosownia (Fonetyka): Kr/1917
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- Nauka o głosce: Kl/1939
- Nauka o głoskach: Szob/1923
- O spółgłoskach. O używaniu liter "i", "y", "j" (L. Osiński): Rozp/1830
- Słowniczek: Gaert/1927
Cytaty
Wiemy, że przy wyrobieniu samogłosek język albo nic nie działa, albo bardzo mało. Toż samo powiedzieć można o spółgłoskach wargowych (b, p, m), i wargowo zębowych (f, w), gdzie te organa głównie działają.
[…] Spółgłoski zaś powiéwne v, f, których brzmienie spółgłoskowe przeniká powietrze s płuc płynące, dlá lepszego przepuszczeniá tegoż powietrzá wymáwiámy ciśnieniem górnych zębów na dolne wargi […]; lecz ściśle rzecz biorąc, możnaby je nazwać [spółgłoskami] zębowo-wargowemi [...].
Podług zatym narządów mównych można ściślej podzielić spółgłoski na: [...] [spółgłoski] wargowo-zębowe: f, w, f', w', przy których tworzeniu warga dolna zbliża się do górnych zębów.
Podług narządów mównych, które biorą udział przy wymawianiu spółgłosek, wszystkie spółgłoski można podzielić na: [...] 2) wargowo-zębowe: f w fi wi, przy których tworzeniu warga dolna zbliża się do zębów górnych [...].
W części narzecza kaszubskiego i wielkopolskiego spółgłoska w nie jest [spółgłoską] wargowo-zębową ale wargową.
Spółgłoska. Spółgłoski dźwięczne i bezdźwięczne. Spółgłoski czyste i nosowe. Spółgłoski twarde i miękkie. Spółgłoski: wargowe, wargowo-zębowe, przedniojęzykowe (zębowe i dziąsłowe), średniojęzykowe i tylnojęzykowe. Spółgłoski chwilowe (zwarte i zwarto-szczelinowe) i trwałe (szczelinowe i półotwarte).
Podług narządów mownych dzielimy spółgłoski na: 4) a) wargowe: p, p', b, b', m, m', b) wargowo zębowe: f, f', w, w', c) przednio językowe (zębowe) t, d, c, dz, s, z, ł, l, r, n, (dziąsłowe): cz, dż, sz, ż, rz, d) średnio językowe: j (oraz ć, dź, ś, ź, ń, które są równocześnie i przednio językowemi), e) tylno językowe: k, g, ch, h - k, g', ch'.
Szczelina wargowo-zębowa, powstająca przez zbliżenie dolnej wargi do górnych zębów; szczelina ta jest właściwa spółgłoskom: f, f', w, w'. [...] Spółgłoski wargowo-zębowe.
Spółgłoski (consonantes) rozróżniamy: A. Ze względu na miejsce artykulacji: ★wargowe (bilabialne, dwuwargowe), ★wargowo-zębowe (labialno-dentalne), ★przedniojęzykowe: ★zębowe (dentalne) i ★dziąsłowe (alweolarne), ★średniojęzykowe, ★tylnojęzykowe (gardłowe, gutturalne).
Przy spółgłoskach w, w', f, f' powstaje szczelina między wargą dolną a górnymi zębami. [...] Noszą one nazwę wargowo-zębowych.
Niektóre z przytoczonych terminów znaleźć można i u A. A. Kryńskiego.
Terminologia. Litera consonans labialis — wargowa, labiodentalis — wargowozębowa, dentalis — przedniojęzykowa, zębowa, gutturalis — tylnojęzykowa; accentus — przycisk.
Językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej stanowiący pierwszy wyraz jej unifikacji od czasów Kopczyńskiego [...].
Terminologia. Głosownia: [...], spółgłoska wargowa, wargowozębowa, przedniojęzykowa, zębowa, dziąsłowa, średniojęzykowa, tylnojęzykowa, chwilowa, zwarta, zwartoszczelinowa, trwała, szczelinowa, półotwarta, czysta, (bez)dźwięczna [...].