terminów gramatycznych online
spółgłoska tylnojęzykowa
Język: polski
- Dialekty języka polskiego: Nitsch/1923
- Głosownia: PolTerm/1921, Król/1922
- Głosownia (Fonetyka): Kr/1917
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- Nauka o głosce: Kl/1939
- Nauka o głoskach: Szob/1923
- Słowniczek: Gaert/1927
Spółgłoski tylnojęzykowe (welarne) artykułowane są za pomocą zwarcia lub szczeliny między tylną częścią grzbiety języka a przednią częścią podniebienia miękkiego (velum).
Cytaty
Podług narządów mównych, które biorą udział przy wymawianiu spółgłosek, wszystkie spółgłoski można podzielić na: [...] 5) tylno-językowe (zwane gardłowemi): k, g, ch (h) ki gi chi (hi), przy których wymawianiu tylna część języka zbliża się do podniebienia miękkiego.
Spółgłoski tylnojęzykowe k, g, zmieniły się przed e inaczej (na c, dz), aniżeli przed i lub w połączeniu z j (na cz, ż): przed e: k—c ręka, ręce [;] przed i w połączeniu z j: k—cz ręczyć, ręczy; ręczę (ręk-ję) [...].
Spółgłoska tylnojęzykowa ch wszędzie zmieniła się na sz: ch—sz: duch, dusza, dusze, duszy, duszę (duch-ję) [...].
Spółgłoska. Spółgłoski dźwięczne i bezdźwięczne. Spółgłoski czyste i nosowe. Spółgłoski twarde i miękkie. Spółgłoski: wargowe, wargowo-zębowe, przedniojęzykowe (zębowe i dziąsłowe), średniojęzykowe i tylnojęzykowe. Spółgłoski chwilowe (zwarte i zwarto-szczelinowe) i trwałe (szczelinowe i półotwarte).
Podług narządów mownych dzielimy spółgłoski na: 4) a) wargowe: p, p', b, b', m, m', b) wargowo zębowe: f, f', w, w', c) przednio językowe (zębowe) t, d, c, dz, s, z, ł, l, r, n, (dziąsłowe): cz, dż, sz, ż, rz, d) średnio językowe: j (oraz ć, dź, ś, ź, ń, które są równocześnie i przednio językowemi), e) tylno językowe: k, g, ch, h - k, g', ch'.
Zwarcie i szczelina tylnojęzykowo-miękkopodniebienne, powstające wskutek zetknięcia lub przybliżenia tylnej części grzbietu języka do tylnego (miękkiego) podniebienia; tutaj powstają spółgłoski zwarte: k, k' g, g' i szczelinowe: ch, ch’. [...] Spółgłoski tylnojęzykowo-miękkopodbiebienne, albo wprost tylnojęzykowe.
Cały środek Polski poprzedza o słabem u, może tylko labjalizacją poprzedzającej spółgłoski, zwłaszcza po wargowych i [spółgłoskach] tylnojęzykowych, rzadziej po przedniojęzykowych, najrzadziej po podniebiennych: puole, kuość są powszechne, ruoście, duobry częste, śuostra, ćuotka rzadkie.
§ 13. Spółgłoski tylnojęzykowe.
Zatrata nosowości prasł. ę przed spółgłoskami wargowemi, średnio- i tylnojęzykowemi [...].
Wypadki jak parch sarb-, gdzie, ponieważ oboczne pierzchać pasierb wskazują na grupę palatalną, mamy wbrew oczekiwaniu i ogólnej lechickiej normie dyspalatalizację przed wargowemi i tylnojęzykowemi, są odziedziczone z epoki przedlechickiej.
Spółgłoski (consonantes) rozróżniamy: A. Ze względu na miejsce artykulacji: ★wargowe (bilabialne, dwuwargowe), ★wargowo-zębowe (labialno-dentalne), ★przedniojęzykowe: ★zębowe (dentalne) i ★dziąsłowe (alweolarne), ★średniojęzykowe, ★tylnojęzykowe (gardłowe, gutturalne).
Tylnojęzykowe, p. spółgłoski.
Tył języka zbliża się do miękkiego podniebienia przy spółgłoskach k, k', g, g', ch (h), ch' (h'), zwanych tylnojęzykowymi.
Językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej stanowiący pierwszy wyraz jej unifikacji od czasów Kopczyńskiego [...].
Terminologia. Głosownia: [...], spółgłoska wargowa, wargowozębowa, przedniojęzykowa, zębowa, dziąsłowa, średniojęzykowa, tylnojęzykowa, chwilowa, zwarta, zwartoszczelinowa, trwała, szczelinowa, półotwarta, czysta, (bez)dźwięczna [...].
Powiązane terminy
- dźwięk tylnojęzykowy
- spółgłoska gardłowa
- spółgłoska gutturalna
- spółgłoska niby twarda
- spółgłoska tylnio-językowa
- spółgłoska tylnojęzykowo-miękkopodniebienna