terminów gramatycznych online
spółgłoska średniojęzykowa
Język: polski
- Dialekty języka polskiego: Nitsch/1923
- Głosownia: Kr/1897, PolTerm/1921, Król/1922
- Głosownia (Fonetyka): Kr/1917
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- Nauka o głosce: Kl/1939
- Nauka o głoskach: Szob/1923
- Słowniczek: Gaert/1927
Cytaty
Przy wymawianiu zaś językowych, odróżniając trzy główne położenia języka, będziemy mieli: [...] b) [spółgłoski] średnio-językowe albo podniebienne: j, które tworzy się, gdy powietrze przepływa między średnią częścią języka wzniesionego bokami ku podniebieniu; oraz spółgłoski: cz, dź, rz, sz, ż i ć, dź, ś, ź, ń.
Podług narządów mównych, które biorą udział przy wymawianiu spółgłosek, wszystkie spółgłoski można podzielić na: [...] 4) [spółgłoskę średnio-językową (zwana podniebienną) j, przy której wymawianiu średnia część języka bokami wzniesiona jest ku podniebieniu;
Spółgłoska. Spółgłoski dźwięczne i bezdźwięczne. Spółgłoski czyste i nosowe. Spółgłoski twarde i miękkie. Spółgłoski: wargowe, wargowo-zębowe, przedniojęzykowe (zębowe i dziąsłowe), średniojęzykowe i tylnojęzykowe. Spółgłoski chwilowe (zwarte i zwarto-szczelinowe) i trwałe (szczelinowe i półotwarte).
Podług narządów mownych dzielimy spółgłoski na: 4) a) wargowe: p, p', b, b', m, m', b) wargowo zębowe: f, f', w, w', c) przednio językowe (zębowe) t, d, c, dz, s, z, ł, l, r, n, (dziąsłowe): cz, dż, sz, ż, rz, d) średnio językowe: j (oraz ć, dź, ś, ź, ń, które są równocześnie i przednio językowemi), e) tylno językowe: k, g, ch, h - k, g', ch'.
Zwarcie i szczelina średniojęzykowo-podniebienne, powstające przez zupełne zetknięcie lub przybliżenie średniej części grzbietu języka do twardego podniebienia; tutaj powstają spółgłoski szczelinowe: ś, ź, zwarto-szczelinowe: ć, dź i półotwarta spółgłoska: ń. [...] Spółgłoski średniojęzykowo-podniebienne, albo wprost średniojęzykowe.
Spółgłoskom miękkim przeciwstawiamy spółgłoski twarde. To wzajemne ustosunkowanie istnieje jednak tylko między spółgłoskami twardemi a uśredniojęzykowionemi; bo spółgłoski średniojęzykowe odpowiednich twardych nie posiadają.
Ale i w obrębie tego obszaru są gwary z dalszym rozwojem, z czego ciekawy zwłaszcza pas od Rajbrota (między Limanową a Bochnią) aż po Wielowieś pod Tarnobrzegiem, gdzie ogólne przesunięcie artykulacji ku przodowi z zupełną zatratą wargowości po [spółgłoskach] średnio- i przedniojęzykowych.
Zatrata nosowości prasł. ę przed spółgłoskami wargowemi, średnio- i tylnojęzykowemi [...].
Spółgłoski (consonantes) rozróżniamy: A. Ze względu na miejsce artykulacji: ★wargowe (bilabialne, dwuwargowe), ★wargowo-zębowe (labialno-dentalne), ★przedniojęzykowe: ★zębowe (dentalne) i ★dziąsłowe (alweolarne), ★średniojęzykowe, ★tylnojęzykowe (gardłowe, gutturalne).
Średniojęzykowe, p. spółgłoski.
Z wyłącznym ruchem średniego języka ku twardemu podniebieniu łączy się powstanie spółgłosek ś, ź, ć, dź, ń, które nazywa się średniojęzykowymi.
Językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej stanowiący pierwszy wyraz jej unifikacji od czasów Kopczyńskiego [...].
Terminologia. Głosownia: [...], spółgłoska wargowa, wargowozębowa, przedniojęzykowa, zębowa, dziąsłowa, średniojęzykowa, tylnojęzykowa, chwilowa, zwarta, zwartoszczelinowa, trwała, szczelinowa, półotwarta, czysta, (bez)dźwięczna [...].