forma trzecia koniugacja

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Dąb/1759
• DwBg/1813
• Jak/1823
• Mucz/1825
• Marc/1833
• Morz/1857
• Kam/1870
• Malecz/1882

Przestrzegam tu áby się nie zawodzić na opinii Duchenbillota, ktory za forme tej Koniugacji położył słowo lire, dire, ecrire, lubo te wszystkie według pospolitszej Grammatykow nauki nie do trzeciej ále do czwartej formy należą, á co większa, iż są bardzo irregularne.

Trzecia forma na słowa nie­dokonané i dokonané. [...] Mówić.

W pierwszej tedy formie umieszczamy Słowa na ać lub iać zakończone; w drugiej na eć lub ieć; w trzeciej na ić; do czwartej odnosimy Słowa na óc lub uć kończące się; do piątej na ąć lub iąć, ść, zć, dz lub c średnie.

Forma trzecia. Cechą po któréj się poznają słowa do téj formy należące, są nie tylko samogłoski, ale téż spółgłoski […]. Do téj formy należą: 1) Które przed ł mają samogłoskę, z z poprzedzającą miękką lub niby-miękką, i są słowami nijakiemi poczynającemi [...] 2) które przed bał mają ą, e, o, ó, u, y, np. rąbał, grzebał, dziobał [...]. 3) zakończone na dżał, np. gwiżdżał niepochodne. 4) na gał [...]. 5) na kał z poprzedzającém a, o, ó, i niektóre na skał [...]. 6) na lał [...]. 7) zakończone na nął, po większéj części dokonane i naśladujące dźwięk usłyszany (onomatopeia), oprócz niektórych nijakich poczynających [...]. 8) Te, które przed ął mają głoskę miękką lub niby-miękką, np. ciął, giął [...]. 9) Które przed pał mają jaką spółgłoskę, albo jednę z samogłosek e, o, y, np. szarpał, kpał [...]. 10) na rał, tylko następujące: babrał, bazgrał, czechrał lub czochrał, karał, krekorał [...]. 11) na sał [...]. 12) na tał [...] 13) na wał [...]. 14) na zał [...] 15) Które przed ł mają i, ó, lub u, y, wszystkie jednozgłoskowe, i po tém téż, mała liczba na ił i ył zakończonych, i do téj formy należących [...]. 16) Zakończone na ował [...]. 17) Mlił, mioł lub meł [...]. 18). Mające przed ł następujące spółgłoski: a) wargowe: b, p [...]. b) podniebienne: d, r, s, t, z [...]. c) gardłowe: ch, g, k [...].

FORMA TRZECIA.

TRYB OZNAJMUIĄCY.

Czas teraźnieyszy.

L. p. Robię dyrbu. L. m. Robimy dyrbom. [...]

Trzecia forma mieści w sobie piérwotniki i piérwiastki zakończone na: ał.

Stosownie do tych różnych zakończeń w 3-éj osobie liczby pojedyńczéj czasu teraźniejszégo w niedokonanych, a przyszłego w dokonanych słowach widocznych, dzielimy słowa na trzy działy czyli formy. Do formy 1-éj należą słowa z cechową samogłoską a, np. czyta, opowiada. Do formy 2-éj z cechową samogłoską e, np. rachuje, bierze. Do 3-éj z cechową samogłoską i lub y, np. chodzi, marudzi, słyszy.

Słowa kończące się na a, należą do formy 1-éj; na e, do formy 2-éj; na i, y, do 3-éj [...] P. Jakim sposobem najłatwiej możemy dojść, do której formy należy jakie słowo? O. Do słowa trzeba dodać sobie w myśli zaimek osoby 3-éj liczby pojedyńczéj on, ona, ono, np. słuchać, (on, ona, ono) słucha, należy do formy 1-éj; słyszéć, (on, ona, ono) słyszy, do formy 3-éj i t. p. Przykłady: forma 1-sza. —a. forma 2-ga. — e. forma 3-cia.— i, y.