terminów gramatycznych online
kontrakcja
Język: polski
Geneza: łac. contractio 'ściągnięcie'
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1879
- Nauka o głoskach: Szob/1923
- Opis fizyjologiczny i rodowód samogłosek: Malin/1869
- Prawidła samogłoskowe: Malin/1869
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik, cz. I (A - O): SWil/1861
- Słownik, t. 2: H-M: SW/1900-1927
- Słownik, tom I. część II. (G-L): L/1807–1814
- Słownik, tom III (H-K): Dor/1958–1969
Kontrakcja. Ściągnięcie dwu sąsiadujących samogłosek w pojedynczą samogłoskę lub w dyftong [...].
Cytaty
KONTRAKCYA ob. skrócenie, ściągnięcie, [...].
Kontrakcja, ji, lm. je, ż. (z łać.) ob. Skrócenie, ob. Skórczenie się, Ściągliwość.
[…] I tak dwójki oja, aje, eja kontrahują się w á pochylone, przy czym uwáżać należy, że dlá uskutecznieniá kontrakcyji pośredniczące j wyrzucić się musi […].
[...] I w saméj rzeczy, każdá samogłoska ze swéj przyrody długá niczym jinnym nie jest, jak tylko kontrakcyją dwu samogłosek krótkich jednego i tego samego brzmieniá w jednę zgłoskę […].
§. 145. Przyp. VI liczby poj. w dzisiejszych swoich formach kością, dłonią, grabieżą itd. ukazuje już uskutecznioną kontrakcyą, a to z kościją, dłoniją, grabieżyją, które to formy w starosł. były tylko właśnie w téj używane postaci.
- Kontrakcja, i, lm. e 1. ściągnięcie, ściągnięcie ś., skrócenie, skurczenie: K. dwóch samogłosek w jedną długą.
Kontrakcja, czyli ściągnięcie dwóch samogłosek.
Natomiast rozwinęły się w wygłosie [zgłoski] nowe długie nowoakutowe, a raczej warunki do ich powstania, bo głównym ich zakresem są kontrakcje, które się dokonały już na gruncie odrębnych języków słowiańskich, p. niżej §§ 20 nstt. i 27.
Co do wygłosowych to można powiedzieć, że i tu lechickie utrzymało długość tylko przy nowoakutowej intonacji, to jest jeżeli długość rozwinęła się przedewszystkiem drugorzędnie przez zanik następujących jerów, kontrakcję itd. [...].
Obok tego drugi rodzaj rozwoju, polegający na zaniku elementu wokalicznego przed j, a za to wzdłużeniu następującej po j pełnogłoski, zatem rodzaju kontrakcji ze zmianą intonacji.
§ 87. Kontrakcja samogłosek, rozdzielonych przez j.
Kontrakcja, p. zmiany głoskowe A.
Zmiany głoskowe (historyczne), wskutek przyczyn głosowych i analogicznych (np. niosę > niesę, analogicznie do niesiesz, niesie). A. Ilościowe (kwantytatywne): a) w ★iloczasie głoski: skrócenie lub ★wzdłużenie (zastępcze, np. prasł. bogъ > starop. bōg lub wskutek ściągnięcia, kontrakcji, np. witaje > witā.
I Kontrakcja ż I, lm D. -cji a. -cyj 1. jęz. «ściągnięcie dwóch występujących obok siebie samogłosek w jedną»: Śmiali się jest formą historyczną powstałą przez kontrakcję z wcześniejszego śmiejali się. DOR. Gram. I, 208. Przyczyną wzdłużenia była albo zatrata sylaby następującej po głosce wzdłużonej, albo kontrakcja. SZOBER Gram. 59. [...] // L. <łc. contractio = ściągnięcie>.