terminów gramatycznych online
samogłoska czysta
Język: polski
- Część II. Rozdz. 1. Wiadomości z głosowni i etymologii: Jes/1886
- Część pierwsza prawideł gramatycznych albo początkowania: Szum/1809
- Część pierwsza. O wymawianiu liter: Lor/1907
- Część trzecia. Czasowniki: Lor/1907
- Głosownia: Mał/1863, PolTerm/1921, Król/1922, Kon/1920, Lerc/1877
- III. Krystalizowanie się polskiej terminologii gramatycznej w czasach Oświecenia: Kor/1961
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- Nauka o głoskach: Szob/1923
- Pisownia: Desz/1846
- Przypisy do Gramatyki polskiej: Szum/1809
- Słowniczek: Gaert/1927
- Wstęp: Kr/1897, Desz/1846
Cytaty
Dopiero wyliczone samogłoski dzielę się na 8, a spółgłoski na 6 następujących niższych gatunków:
A. Samogłoski: 1) Na czyste, a, e, i, j, o, ó, u, y. 2) Na nosowe, ą, ę. 3) Na dwogłosy (dyftonges) [...].
Nie ma żadnego innego języka, który by się mógł poszczycić, jak polski, tylą gatunkami głosów średnio- i zupełniotwardych, miękkich pojedyńczych i złożonych; który by tyle miał samogłosek jako to czystych, nosowych, otwartych, ścisnionych, krótkich, długich, i złożonych z nich dwó- i trzygłosek.
Jest samogłosek czystych sześć: a, e, i, o, u, y, np. baba, tenże, sili, oto, duchu, pychy.
Samogłoski czyste, czyli otwarte a, i, o, u, y, spółgłoski twarde, zmiękczone a nawet i miękkie niektóre, ponieważ się dobrze wymawiają od całego narodu; łatwo więc i w piśmie oddane będą.
Samogłoski dzielimy [...] na samogłoski czyste, t.j. takie, które nic spółgłoskowego w sobie nie mają, jak a, e, i itd.
Samogłoski dzielą się na czyste i nosowe. Czyste samogłoski są: a, e, é, i, o, ó, u, y; nosowe: ą, ę.
Między samogłoskami wyróżniamy: 1) [samogłoski] czyste (otwarte): a, e, i, o, y; 2) nosowe: ą, ę; 3) ściśnione (oznaczane u góry kreską): ó, e.
Język starosłowiański posiadał samogłoski nosowe (np. w wyrazach: językъ, mążь, ząbъ i t. d.)[...], lecz następnie z biegiem czasu większość tych języków samogłoski nosowe utraciła, zastępując je samogłoskami czystemi.
Przegląd wymowy.
A brzmi zwykle jak polskie, [...].
á (a z akcentem) jest a czyste, z przyciskiem wymówione; prz.: dá daje, dará da.
Pierwsza osoba liczby mnogiej [czasu przeszłego dokonanego] rozróżnia się tu w klasie pierwszej od czasu teraźniejszego tylko tem, iż ma w zakończeniu (ámos) czyste, akcentowane á, gdy ta sama osoba w czasie teraźniejszym ma a przytłumione (gardłowe), na prz.: cantamos (a przytłumione) śpiewamy, cantámos (á czyste) zaśpiewaliśmy.
Samogłoski dzielimy na:
- nosowe i czyste;
- pochylone (ó);
- miękkie i twarde.
Samogłoska. Samogłoski czyste i nosowe. Samogłoski przednie, środkowe i tylne, samogłoski wysokie, średnie i niskie, samogłoski szerokie i wąskie, samogłoski jasne i pochylone, samogłoski zgłoskotwórcze i niezgłoskotwórcze.
Samogłoski. Wszystkich samogłosek w języku polskim mamy dziewięć: 1) czyste a, e, i, o, ó, y (prąd powietrza przechodzi przez jamę ustną). 2) nosowe ą, ę (powietrze, udźwięcznione w krtani, przepływa częścią przez usta, częścią przez jamę nosową).
Samogłoski czyste są to głoski powstające wskutek przejścia dźwięcznego wydechu przez mniej lub więcej otwartą jamę ustną, naprz. a, e, o.
Język polski, używany dzisiaj przez klasy wykształcone narodu i przez pisarzy t. j. t. zw. język wykształcony, posiada osiem samogłosek: a, e, y, i, o, u, ę, ą. Pierwsze sześć są samogłoskami czystemi, dwie ostatnie nosowemi.
★Samogłoski (pełnogłoski, vocales) dzielą się: [...], d) ze względu na udział jamy nosowej: ★czyste (ustne) a, e, i, o, u, y i ★nosowe (nosówki) ę, ǫ.
Pod koniec pierwszego dziesięciolecia dziewiętnastego wieku pojawia się nowa większa gramatyka polszczyzny T. Szumskiego.
Terminologia. Orthographia — początkownia, litera vocalis oralis — czysta.
Językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej stanowiący pierwszy wyraz jej unifikacji od czasów Kopczyńskiego [...].
Terminologia. Głosownia: głoska (bez)dźwięczna, samogłoska przednia, środkowa, tylna, wysoka, średnia, niska, szeroka, wąska, czysta, jasna, pochylona, (nie)zgłoskotwórcza, ruchoma, dwugłoska, półsamogłoska mocna, słaba [...].