Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

uderzenie

Hasło w cytatach: uderżenie
Język: polski
Geneza: ros. ударе́ние (Łomonosow § 99)
Dział: Fonetyka, Prozodia (współcześnie)
  • III. Krystalizowanie się polskiej terminologii gramatycznej w czasach Oświecenia: Kor/1961
  • O nauce dobrego pisania i czytania: Lub/1778
  • Prawidła samogłoskowe: Malin/1869

Cytaty

Ztąd wyłączyć potrzeba Е. w słowach (Verbum), gdzie uderżenie przenosi się z ostatnej sylaby na E. składające drugą sylabę ku końcowi: держу, trzymam, держишь trzymasz.

O. pod uderzeniem wymawia się czysto. Lecz gdy na nim nie ma uderzenia; wymawia się jak A. nieco z O. zmieszane: хорошо [...] харашо.

[О под ударением произносится чисто. Но когда нет на нем ударения, выговаривается как а, несколько с о смешанное: хорошо, подобенъ выговаривают почти: харашо, падобенъ (Łomonosow § 99)]

Teraz używają jednej tylko kreski nad Samobrzmiącemi, dla wytchnięcia różnego uderzenia, w rzeczeniach różnego znaczenia, a jednego wymawiania, i podkówki nad Й. dla objawienia krótkości.

[В новом письме употребляют только одну черту над гласными для указания разного ударения в речениях разного знаменования, а одного выговора и скобку над й для изъявления краткости (Łomonosow § 111)]

[…] Rosyjanie nazywają przygłos udarenijem, t. j. uderzeniem […].

Dla rosyjskiego napisał go [podręcznik] M. Lubowicz [...].

Terminologia. Litera vocalis — litera samobrzmiąca, głośna (s. 14), diphthongus — dwugłośna, consonans liquida — zgodno-, spółbrzmiąca (s. 9) płynna, lenis — miękka, fortis — twarda, alternans — odmienna, syllaba — sylaba, accentus — uderzenie (s. 8-9), akcent (s. 14).