terminów gramatycznych online
wyraz dwuzgłoskowy
Język: polski
Cytaty
Kilka głosek czyli liter połączonych z jedną samogłoską lub samogłoska sama czynią zgłoskę czyli syllabę; łączenie zgłosek jednych z drugiemi tak żeby cały wyraz tworzyły zgłoskowaniem czyli syllabizowaniem zowiemy. Stąd widzimy, że wyraz podług tego jak się z jednéj lub wielu zgłosek składa, jest jednozgłoskowym, dwuzgłoskowym, trzyzgłoskowym lub wielozgłoskowym, np.: i, ja, daj, by-le, gro-mo-wła-dny.
Ze względu na ilość zgłosek wyrazy mogą być jednozgłoskowe, np. on […]; dwuzgłoskowe, np. je-dwab' […]; trójzgłoskowe: na-u-ka […]; wielozgłoskowe: na-u-czy-ciel […].
[…] Przeciwnie gdy wyraz dwózgłoskowy lub wielozgłoskowy skraca się przy odmianie o jednę zgłoskę, przez odrzucenie samogłoski końcowéj, otwarte pochylają się na ścieśnione […]; gdy jednak przy takiém skracaniu wyrazy samogłoska wypadnie przed mocną spółgłoską, lub płynnemi m, n, pochylanie zwykle nie ma miejsca [...].
Dowód właściwego językowi naszemu poczucia, że w powyższych wyrazach ia stanowi dwugłoskę, [...]. I w tem też najgłówniejsza przyczyna, dla któréj np. kurya za wyraz dwuzgłoskowy, tragedya za 3 zgłoskowy itd. uważać należy i pisać go, jak tutaj wskazujemy.
[Zagórowski Franciszek] "Bo wyrazy szyja, żmija, będąc dwuzgłoskowemi, mają zawsze przycisk na pierwszej zgłosce; (jak wymaga jiloszas polski) w wyrazach zaś dłuższych, tak w łacińskim jak i polskim języku, przycisk jest zmienny".
По числу слоговъ слова бываютъ: односложныя jednozgłoskowe, двухсложныя dwuzgłoskowe, трехсложныя trzechzgłoskowe, многосложныя wielozgłoskowe, напр. cześć, рrа-wo, roz-są-dek, wy-ma-gany, Ne-a-po-li-tań-czyk.
Wyraz przeto składa się z tylu zgłosek, ile w nim jest samogłosek; wyrazy więc są: jednozgłoskowe, jak np. a, lew, syn, deszcz, grzmot, i t. p.; dwuzgłoskowe, np. a-ni, u-czeń, nie-bo (ńe-bo), stro-na, i t. p.; trzyzgłoskowe, jak: praw-dzi-wy, na-u-ka, ro-zum-ny, i t. p.; czterozgłoskowe, jak: wy-cho-wa-nie, spo-łe-czeń-stwo, pra-co-wi-ty, i t. p. W ten sposób dzielimy, wyrazy przy ich wymawianiu; każda z powyższych zgłosek (u-czeń, na-u-ka, wy-u-czyć, na-u-ko-wy...) są to zgłoski wymowy.
Dzielenie wyrazów. Wyrazy jednozgłoskowe nie rozdzielają się. [...] Wyrazy dwu i więcej zgłoskowe rozdzielają się na części zgodne z wymawianiem, zatrzymując się na samogłoskach i nie zwracając uwagi na znaczenie tych części; np.: gło-wa, gło-sy, pra-wo, wo-zić, wó-zek, za-ba-wa, o-ko-li-ca..
Ile razy przy wymawianiu wyrazu trzeba usta otworzyć, tyle ten wyraz ma zgłosek czyli sylab. Wyrazy: ja, ty, on, pan są jednogłoskowe czyli jednosylabowe; ojciec, matka, mocny, płacić — dwugłoskowe czyli dwusylabowe; tablica wesoły są trzyzgłoskowe; pożyczony, przezroczysty są czterozgłoskowe i t d.
Podstawą każdej zgłoski jest samogłoska. Wyraz przeto składa się z tylu zgłosek, ile w nim jest samogłosek; wyrazy więc są: jednozgłoskowe; jak np. lew, syn, deszcz, grzmot; dwuzgłoskowe: a-ni, nie-bo, u-czeń, ob-cy, wil-ki; trzyzgłoskowe: praw-dzi-wy, da-le-ko, roz-pa-czać; czterozgłoskowe; wy- cho-wa-nie, o-kien-ni-ce, pra-co-wi-ty; rzadsze są pięcio i sześciozgłoskowe.
Mogą się jednak zdarzyć dwojakiego rodzaju wątpliwości: 1) ze względu na poniżej sformułowany przepis pisania ij, yj tam, gdzie to ij, yj wyraźnie słychać, a zwłaszcza w akcentowanych zgłoskach, można się wahać, czy nie należałoby tego rozciągnąć na wszystkie wyrazy dwuzgłoskowe.
Długie przyciskowe doznały zdaje się najpierw ogólnego zmniejszenia iloczasu do miary średniej [...], a w dalszym ciągu uległy w szerokim zakresie, mianowicie z wyjątkiem początkowej zgłoski jedno- i dwuzgłoskowych wyrazów (form), skróceniu [...].