terminów gramatycznych online
e długie
Język: polski
- Alfabet. Wymawianie samogłosek. Wymawianie spółgłosek: Ryk/1850
- Głosownia (Fonetyka): Kr/1917
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- Nomen: Cell/1725
- O głoskach i dwógłoskach czyli o pisowni: Ant/1788
- O imieniu i jegoż przypadkach: Sty/1675
- Skłanianie rzeczowników: Malin/1869
- Szczególniejsze prawidła wymawiania: SkorM/1828
Cytaty
Coniugatio názywa się słow przez sposoby / czásy / liczby / osoby stáczánie: jáko: Io vedo widzę / Tu vedi widźisz / Lui vede widźi / Noi vediamo widźiemy / Voi vedete widźicie / Loro vedono widzą / to jest złączáć / á tych mają Włoszi cztery. [...] Wtora poznawa się skończenia Perfecti Simplics na ei, májąc in infinitivo długie ē, przed ostátnią syllabą re [...].
Ktore máją Vocalem, przed ES, máją E, in Gen. i Dat. Sing. długie, inne záś ma tylko Krotkie, jáko species, Speciei, Fides fidei.
A. Brzmi jak e długié, gdy po niém idzie spółgłoska i e końcowe np. face twarz fes.
Ay brzmi jak e długié n.p. to pray prosić tu pre. Wyłącza się ay tak e w którém brzmi krócéj.
ए ê, brzmi jak długie ê, czyli podług P. Wilkins, jak w angielskim wyrazie where wymawiać się powinno. Ma to ê wartość dwugłoski (diphtong), ponieważ uważają je za krotło z अ a, tudzież इ i, a obiedwie te samogłoski krótkie jako i odpowiednie im długie, schodząc się razem, przemieniają się na ए ê.
I. é długie, jak i polskie: mé.
Skłánianie IIIcie, wzorzec 1szy. Te rzeczowniki polskie, których temát jak wszędzie kończy się na spółgłoskę, odpowiadają, dosłownie sanskryckim żeńskim na a długie, greckim na a lub e długie łacińskim i litewskim na ā krótkie […].
Wistocie w czasach bardzo dawnych, w tym języku ogólnym słowiańskim, który nazywamy prasłowiańskim (§ 71) było e krótko wymawiane w wyrazach ziele, kościelny, cielesny, chwaleni, wiezie, bierze itp. i to krótkie e zmieniło się na o (zioło, kościoła itd.); a oprócz tego była inna samogłoska e długo wymawiana (jakby podwójne: ee, albo ea) w wyrazach na ciele, leśny, bielić, w lecie itp., a to długie e zmieniło się na a: ciało, lasy, biały, lato itp.
Natomiast w Jastarni mamy pod przyciskiem -ẽ(j); natomiast w Jastarni mamy pod przyciskiem zaś barytona mają -ī, a ponieważ ẽ jest normalnem zastępstwem długiego e.
Zresztą to samo odnosi się do g. f. złożonej odmiany przymiotników i zaimków, gdzie również pierwotnie końcówką było długie e ze ściągnięcia, obok czego od drugiej połowy XIV wieku coraz częściej -ej się pojawia.
Te stosunki wyjaśniają się fonetycznemi właściwościami śląskich narzeczy niemieckich, skąd się dostały te wyrazy do polskiego: wzdłużone i spłynęło tu z dawnem ē i dało wąskie długie e z tendencją do dyftongizacji.