i długie

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Jan/1594
• Kop/1778
• Kop/1780
• Ant/1788
• Mucz/1825
• SkorM/1828
• Malin/1869
• SW/1900-1927
• Rozw/1923

Wyjąwszy by kto miásto téj litery, y, używáć chciał długiego, j, coby tèż nie názbyt od rzeczy.

Jedno że to iste j długie, już ma swoję własność jáko consonans, ad differentiam vokaliszá, o którym sie wysszéj przy literze i powiedźiáło.

Pisze się j długié, zamiast i krótkiégo, w tén czas tylko, gdy się łączy z poprzedzającém z, gdy to z, ma brzmieć twardo np. zjem.

Ea. Brzmi jak Polskié i długié n.p. to read czytać tu rid. Lecz w następująch to bear nieść tu ber, pear gruszka per w których brzmi jak e długié i otwarté.

Eo. Brzmi jak i długié n.p. people lud pipl [...]

[…] Kopczyński i inni Grammatycy polscy przyjmują dwugłoski tj. dwie samogłoski połączone w jedno brzmienie, i za takie uważają następujące: ay, ey, iy, oy, óy, uy, yy, ia, ią, ie, ię, io, iu, i trójgłoski, iay, iéy, iau; jednakże dawniéj Grzegorz Knapski [...], a za naszych czasów Alojzy Feliński [...], utrzymują, że w wyrazach polskich nie masz dwugłosek oprócz au, w miauczy. Przyczyna, która tamtych spowodowała do twierdzenia, iż mamy dwugłoski, jest ta, żeśmy dotąd nie rozróżniali samogłoski i od spółgłoski j. Feliński uważając j jako spółgłoskę, każe je zawsze pisać, ile razy ma się wesprzeć na poprzedzającéj lub następującéj samogłosce np.: ja, daj itd. [...]. Życzyć by należało, żeby tak ci, którzy i przed inną samogłoską lub po niéj uważają za samogłoskę, czyli którzy utrzymują, że mamy dwugłoski, jako też i ci, którzy je odrzucają, zawsze ile razy i opiera się na następującéj lub poprzedzającéj samogłosce, pisali j długie. Tym bowiem sposobem, nie tylko że nieporozumienie między obiema stronami niejako załatwić, ale nadto jednostajność w pisownią wprowadzić by można.

Lecz odpowiadająca jéj długa samogłoska ॠ rî, podług P. Carey jak ree w wyrazie Angielskim reed, to jest jak r, z długiém î czytane bydź powinno [...].

[...] Sanskryt łączy w skłánianiu spójkowym znamię bhis we wszystkich trzech rodzajach za pośrednictwem spójki długiéj ā, w skłánianiu zaś bezspójkowym bezpośrednio s temátem kończącym się albo na samogłoski i krótkie lub długie,u krótkie lub długie, lub na spółgłoskę [...].

Skłánianie IIIcie, wzorzec 4ty. Tym rzeczownikom odpowiadają w mianowniku liczby pojedyńczéj sanskryckie żeńskie rzeczowniki, kończące się na i długie […].

P 1. Spółgłoska wargowa twarda, cicha czyli niedźwięczna (mocna) wybuchowa a. doraźna (np. palić, płomień, kupno). W wyrazach przed samogłoskami, powstałemu z prasłowiańskich samogłosek średniojęzykowych, czyli podniebiennych i (i długie), ἴ (i krótkie), ĕ (e długie), e (e krótkie), ę (e nosowe), które w polskim a. pozostały podniebiennemi (i, e, é, ę) a. też przeszły później w nieśredniojęzykowe czyli niepodniebienne (a, o, ó, ą), brzmienie p zmieniło ś. na podniebienne, czyli miękkie p' (np. pić, pieśń, piana, chłopię, pięć). Tę podniebienność (miękkość) p' w środku wyrazu przed samogłoskami wyrażamy w piśmie literą i obok p. [...] W wyrazach przyswojonych z podwójnym p tylko jedno wymawiamy i piszemy. [...]

Zdaje mi się z tego wszystkiego, że dla stp. języka trzeba przyjąć alternację krótkich otwartych i długich wąskich i y, pewną dyftongizację i jakościowe zbliżenie długich i y do dawnego długiego i wąskiego e, zaś pewne obniżenie i zbliżenie do krótkiego, wąskiego e krótkich i y, tylko że ani długie wąskie i y, ani krótkie otwarte i y nie doszły w swym rozwoju do samodzielnej różnej postaci jak w k.-sł.

Zdaje mi się z tego wszystkiego, że dla stp. języka trzeba przyjąć alternację krótkich otwartych i długich wąskich i y, pewną dyftongizację i jakościowe zbliżenie długich i y do dawnego długiego i wąskiego e, zaś pewne obniżenie i zbliżenie do krótkiego, wąskiego e krótkich i y, tylko że ani długie wąskie i y, ani krótkie otwarte i y nie doszły w swym rozwoju do samodzielnej różnej postaci jak w k.-sł.