stopień trzeci stopniowanie

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Gott/1766
• SzyGram/1767
• Fook/1768
• SzyPocz/1770
• Gott/1774
• Kop/1780
• Kop/1817
• Mroz/1822
• Bor/1830
• Żoch/1838
• Br/1848
• Morz/1857
• Łaz/1861
• Kon/1920

On peut donner trois degréz à plusieurs noms [ad]iectifs; car nous pouvons considerer une chose en [elle] même, ou la comparer avec une autre, ou enfin [la] donner le suprême degré, ou un degré tout à fait s[u]perieur. Nous disons p. e. ce capitaine est vaillant. C[e] capitaine est plus vaillant, que l'autre. Ce capitain[e] est tres-vaillant: Dans le premier cas on appelle ce adiectif Positif, dans le second Comparatif, dans le troisieme Superlatif.

[...]

Można naznaczyć wielu adiectivom trzy stopnie, czyli gradus: albowiem możemy rzecz uważać, jak jest w sobie samej, albo ją z drugą rownać, albo nad inne wynieść lub dać jej stopień najwyższy, tak mowiemy: Ten Wodz waleczny. Ten wodz waleczniejszy niż inny. Ten wodz najwaleczniejszy. W pierwszym stopniu nazywa się adiectivum Positivum, w drugim Comparativum, w trzecim Superlativum.

Z tych wszystkich i tym podobnych stopniowania sposobów, trzy są, przez samę powiérzchowność przymiotnika jednégo, nájznaczniéjsze: piérwszy, gdy chcemy wyrazić, że przymiot równy jest w téj jak w drugiéj rzeczy, z którą się porównywá, albo porównywać może , i to się zowie stopniém Równym, np. mocny jak lew, fortis ut leo, drugi, gdy chcémy wyrazić, że przymiot większy jest w téj, niż w innéj rzeczy , i to się zowie stopniém Wyższym, np. mocniejszy nad lwa, fortior leone: trzeci, gdy chcémy wyrazić, że przymiot w téj rzeczy, większy jest od wszystkich inszych, i to się zowie stopniém Nájwyższym, np. nájmocniejszy, fortissimus.

Przymiotniki mają trzy stopnie. Pierwszy wyraża przymiot Rzeczownika bez żadnego porównania, piękny, dowcipny, wysoki. Drugi podnosi przymiot, w porownaniu z innym , lub z innemi, do stopnia wyższego, piękniejszy, dowcipniejszy, wyższy. Trzeci podnosi przymiot w porownaniu z innemi, do stopnia najwyższego najpiękniejszy, najdowcipniejszy, najwyższy.

Cecha trzeciego stopnia jest zgłoska naj. Dodaje się do drugiego stopnia na początku wyrazu,

grubszy najgrubszy łatwiejszy najłatwiejszy [...].

Stopni przymiotników jest trzy głównych. Piérwszy [...] , który albo przymiot w dwóch rzeczach upatrzony w téj saméj ilości przedstawia, np: Władysław tak dobry jak Bronisław; albo téż bezwzględnie przymiot jednéj rzeczy objawia; np: dobry Władysław. Drugi objawia upatrzony przymiot jednéj do jednéj rzeczy, lub kilku do kilku rzeczy w większéj lub miejszéj ilości np: Władysław starszy od Bronisława; Bronisław młodszy od Władysława [...]. Trzeci stopień nie porównywa jednéj rzeczy z jedną; ale wystawia upatrzony przymiot jednéj lub kilku rzeczy do ogółu, dwóch, kilku lub wszystkich rzeczy w największéj lub najmniejszéj ilości np: Salomon najmędrszy z ludzi [...].

Przymiotniki mają trzy stopnie [...]. Przymiotniki trzeciego stopnia wyrażają przymiot lub własność w stopniu najwyższym.

Stan normalny przymiotnika uważany jest za stopień piérwszy, czyli równy, gdy np. mówimy: dąb tak twardy, jak heban. Są zaś jeszcze dwa stopnie wyższe od niego, to jest drugi, np.: twardszy, jeżeli moc lub ilość przymiotu jednego, jest wyższą od mocy, lub ilości przymiotu drugiego; — i stopień trzeci, np.: najtwardszy, oznaczający najwyższą moc, lub ilość przymiotu między porównywanemu Stopień pierwszy i drugi, posługując się liczbą, ściśle oznaczają potęgę i różnice przymiotów, np.: długi na dwa łokcie, dwa razy dłuższy, dłuższy dwa łokcie. Stopień trzeci udziela tylko ogólne wyobrażenie przewagi przymiotu między wszystkiemi (najmniéj trzema) postawionemi w stosunek, nie dające się liczbą określić, np. najdłuższy nie można mówić: najdłuższy dwa łokcie.

Mają również trzy stopnie w stopniowaniu stosunkowym porównawczém. Przechodząc na drugi jego stopień: zakończone na o, zmieniają tę końcówkę na éj, np.: tanio, taniej (…);-— zmiękczają zaś spółgłoskę przybierającą, jeżeli ona jest twardą, np.: cicho, ciszej (…). Zakończone na e, przybierają wprost właściwą końcówkę j, np.: pięknie, piękniéj; przyjemnie, przyjemniéj. Są nieforemnemi: dobrze, lepiéj; ile, gorzéj; daleko, daléj; lekko, lżéj; wysoko, wyżéj.

Mają również trzy stopnie w stopniowaniu stosunkowym porównawczém (…). Stopień trzeci powstaje przez przydanie drugiemu za nagłówek sylaby naj.

3ci Stopień wyraża największą ilość przymiotu jednéj rzeczy, porównanéj ze wszystkiemi innemi. Ten stopień tworzy się przez dodanie zgłoski naj […] do 2go stopnia, np. Dąb jest ze wszystkich naszych drzew najgrubszy.