terminów gramatycznych online
stopień trzeci o przymiotnikach
Cytaty
ey pisze się, choć się głośno nie wymawia w Rodzącym i Dawającym spadku imion przydatnych albo Adiektywow w rodzaju niewieścim liczby małej, tudzież w przysłowiach od tychże imion pochodzących porownanie jednej rzeczy z drugą, albo nad wszystkie wyniesienie znaczących, to jest w drugim i trzecim stopniu komparacyi nap. pięknej, piękniej, najpiękniej.
P. Wieloraka jest komparacya? O. Dwojaka: porządkowa i nieporządkowa. P. Co jest porządkowa? O. Kiedy drugi i trzeci stopień formują się od pierwszego.
P. Zkąd się formująAdverbia w trzecim stopniu komparacyi?
On peut donner trois degréz à plusieurs noms [ad]iectifs; car nous pouvons considerer une chose en [elle] même, ou la comparer avec une autre, ou enfin [la] donner le suprême degré, ou un degré tout à fait s[u]perieur. Nous disons p. e. ce capitaine est vaillant. C[e] capitaine est plus vaillant, que l'autre. Ce capitain[e] est tres-vaillant: Dans le premier cas on appelle ce adiectif Positif, dans le second Comparatif, dans le troisieme Superlatif.
[...]
Można naznaczyć wielu adiectivom trzy stopnie, czyli gradus: albowiem możemy rzecz uważać, jak jest w sobie samej, albo ją z drugą rownać, albo nad inne wynieść lub dać jej stopień najwyższy, tak mowiemy: Ten Wodz waleczny. Ten wodz waleczniejszy niż inny. Ten wodz najwaleczniejszy. W pierwszym stopniu nazywa się adiectivum Positivum, w drugim Comparativum, w trzecim Superlativum.
Trzeci stopień formuje się z drugiego dodawszy tylko na początku słowa sylabę, naj, jako: najświętszy.
W trzecim stopniu Przysłowia biorą się z przysłowiow drugiego stopnia dodawszy sylabę naj, jak w Adiektywach np: prędzej, najprędzej.
Stopień 3ci. najczeńszy, najuczeńsza, najuczeńsze.
Przymiotniki mają trzy stopnie [...]. Przymiotniki trzeciego stopnia wyrażają przymiot lub własność w stopniu najwyższym.
Jak się spadkują przymiotniki w drugim i trzecim stopniu? […] Jak same przymiotniki, to jest podług trzech wzorów rodzajowych w liczbie pojedyńczéj, a podług dwóch wzorów nierodzajowych w liczbie mnogiéj […].
Jak się tworzą przysłówki z przymiotników drugiego i trzeciego stopnia? […] Odejmując przymiotniki zakończenie stopniowe szy, jeśli ma w drugim stopniu éjszy […]. Jeśli przymiotnik drugiego stopnia kończy się tylko na szy, wtenczas przysłówek przybiera do głoski naczelnéj zakończenie iéj, a w głoskach niezmiennych podług zasad brzmienia, zakończenie na éj [...].
Stan normalny przymiotnika uważany jest za stopień piérwszy, czyli równy, gdy np. mówimy: dąb tak twardy, jak heban. Są zaś jeszcze dwa stopnie wyższe od niego, to jest drugi, np.: twardszy, jeżeli moc lub ilość przymiotu jednego, jest wyższą od mocy, lub ilości przymiotu drugiego; — i stopień trzeci, np.: najtwardszy, oznaczający najwyższą moc, lub ilość przymiotu między porównywanemu Stopień pierwszy i drugi, posługując się liczbą, ściśle oznaczają potęgę i różnice przymiotów, np.: długi na dwa łokcie, dwa razy dłuższy, dłuższy dwa łokcie. Stopień trzeci udziela tylko ogólne wyobrażenie przewagi przymiotu między wszystkiemi (najmniéj trzema) postawionemi w stosunek, nie dające się liczbą określić, np. najdłuższy nie można mówić: najdłuższy dwa łokcie.
Mają również trzy stopnie w stopniowaniu stosunkowym porównawczém. Przechodząc na drugi jego stopień: zakończone na o, zmieniają tę końcówkę na éj, np.: tanio, taniej (…);-— zmiękczają zaś spółgłoskę przybierającą, jeżeli ona jest twardą, np.: cicho, ciszej (…). Zakończone na e, przybierają wprost właściwą końcówkę j, np.: pięknie, piękniéj; przyjemnie, przyjemniéj. Są nieforemnemi: dobrze, lepiéj; ile, gorzéj; daleko, daléj; lekko, lżéj; wysoko, wyżéj.
Mają również trzy stopnie w stopniowaniu stosunkowym porównawczém (…). Stopień trzeci powstaje przez przydanie drugiemu za nagłówek sylaby naj.
Stopień najwyższy (trzeci) przymiotnika wypowiada, że jakaś osoba lub rzecz z pomiędzy wszystkich porównywanych osób lub rzeczy najwięcej jakiegoś przymiotu posiada.