terminów gramatycznych online
stopień drugi stopniowanie
Język: polski
- Chapitre I. Des noms / Rozdział I. De nominibus: Fook/1768
- Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
- Etymologia: SzyPocz/1770, SzyGram/1767
- Mownia: Morz/1857
- Nauka o słowach i ich odmianach: Łaz/1861
- Nauka odmiany wyrazów: Kon/1920
- O imiosłowie: Bor/1830
- O ośmiu częściach mowy: DwBg/1813
- O składni, czyli o należytém wyrazów ułożeniu: Ant/1788
- O spółgłoskach. Wyszczególnienie przypadków [...], szczególniej czy "s" czy "z" (J. Mroziński): Rozp/1830
- Ortografia: SzyGram/1767
- Przymiotnik: Br/1848
- Przysłówek: Br/1848
- Składnia: Łaz/1861
Cytaty
ey pisze się, choć się głośno nie wymawia w Rodzącym i Dawającym spadku imion przydatnych albo Adiektywow w rodzaju niewieścim liczby małej, tudzież w przysłowiach od tychże imion pochodzących porownanie jednej rzeczy z drugą, albo nad wszystkie wyniesienie znaczących, to jest w drugim i trzecim stopniu komparacyi nap. pięknej, piękniej, najpiękniej.
P. Wieloraka jest komparacya? O. Dwojaka: porządkowa i nieporządkowa. P. Co jest porządkowa? O. Kiedy drugi i trzeci stopień formują się od pierwszego.
P. Zkądże się formuje drugi stopień to jest Comparativus?
Tę samą konstrukcyą zachowuje przekładanie: nad, to jest: na pytanie: nad co, rządzi spadkiem Oskarzającym, jako: nad spodzianie; rozumie , że nie ma nad niego, co się osobliwie trafia z drugim stopniem komparacyi, nap; Historya jest pożyteczniejsza nad muzykę.
P. Zkąd się formują Przysłowia w drugim stopniu?
On peut donner trois degréz à plusieurs noms [ad]iectifs; car nous pouvons considerer une chose en [elle] même, ou la comparer avec une autre, ou enfin [la] donner le suprême degré, ou un degré tout à fait s[u]perieur. Nous disons p. e. ce capitaine est vaillant. C[e] capitaine est plus vaillant, que l'autre. Ce capitain[e] est tres-vaillant: Dans le premier cas on appelle ce adiectif Positif, dans le second Comparatif, dans le troisieme Superlatif.
[...]
Można naznaczyć wielu adiectivom trzy stopnie, czyli gradus: albowiem możemy rzecz uważać, jak jest w sobie samej, albo ją z drugą rownać, albo nad inne wynieść lub dać jej stopień najwyższy, tak mowiemy: Ten Wodz waleczny. Ten wodz waleczniejszy niż inny. Ten wodz najwaleczniejszy. W pierwszym stopniu nazywa się adiectivum Positivum, w drugim Comparativum, w trzecim Superlativum.
W drugim stopniu Przysłowia pochodzą od Adjektywow tegoż stopnia odmieniwszy sylabę szy na ej lub iej, jako: dłuższy, dłużej; żwawszy, żwawiej.
Stopień drugi ma po sobie przyimek than np. My book is better than yours, Moja książka lepszá jest, aniżeli twoja.
Nieforemnie stopniają się te Przysłowki, których stopień drugi nie ma prawie żadnego podobieństwa z pierwszym, np. dobrze, lepiej; źle, gorzej; mało, mniej; lekko, lżej; wiele, więcej.
Mało się liczy podwójnych w stopniu drugim, jako to: czystszy, czyściejszy, lekszy i lżejszy, milszy i milejszy, ostrszy i ostrzejszy, sczodrszy i sczodrzejszy, skąpszy i skępszy, tłustszy i tłuściejszy, twardszy i twardziejszy.
Z formy więc 2go stopnia niższy, bliższy, wąższy, nie można wykryć, czy w formie 1go stopnia nizki, blizki, wązki, jest z czy też s.
Stopień 2gi. uczeńszy, uczeńsza, uczeńsze.
Przymiotniki mają trzy stopnie [...]. Przymiotniki drugiego stopnia wyrażają przymiot lub własność w stopniu wyższym w porównaniu z przymiotnikiem piérwszego stopnia.
Jak się spadkują przymiotniki w drugim i trzecim stopniu? […] Jak same przymiotniki, to jest podług trzech wzorów rodzajowych w liczbie pojedyńczéj, a podług dwóch wzorów nierodzajowych w liczbie mnogiéj […].
Jak się tworzą przysłówki z przymiotników drugiego i trzeciego stopnia? […] Odejmując przymiotniki zakończenie stopniowe szy, jeśli ma w drugim stopniu éjszy […]. Jeśli przymiotnik drugiego stopnia kończy się tylko na szy, wtenczas przysłówek przybiera do głoski naczelnéj zakończenie iéj, a w głoskach niezmiennych podług zasad brzmienia, zakończenie na éj [...].
Stan normalny przymiotnika uważany jest za stopień piérwszy, czyli równy, gdy np. mówimy: dąb tak twardy, jak heban. Są zaś jeszcze dwa stopnie wyższe od niego, to jest [stan] drugi, np.: twardszy, jeżeli moc lub ilość przymiotu jednego, jest wyższą od mocy, lub ilości przymiotu drugiego; — i stopień trzeci, np.: najtwardszy, oznaczający najwyższą moc, lub ilość przymiotu między porównywanemu Stopień pierwszy i drugi, posługując się liczbą, ściśle oznaczają potęgę i różnice przymiotów, np.: długi na dwa łokcie, dwa razy dłuższy, dłuższy dwa łokcie. Stopień trzeci udziela tylko ogólne wyobrażenie przewagi przymiotu między wszystkiemi (najmniéj trzema) postawionemi w stosunek, nie dające się liczbą określić, np. najdłuższy nie można mówić: najdłuższy dwa łokcie.
Mają również trzy stopnie w stopniowaniu stosunkowym porównawczém. Przechodząc na drugi jego stopień: zakończone na o, zmieniają tę końcówkę na éj, np.: tanio, taniej (…);-— zmiękczają zaś spółgłoskę przybierającą, jeżeli ona jest twardą, np.: cicho, ciszej (…). Zakończone na e, przybierają wprost właściwą końcówkę j, np.: pięknie, piękniéj; przyjemnie, przyjemniéj. Są nieforemnemi: dobrze, lepiéj; ile, gorzéj; daleko, daléj; lekko, lżéj; wysoko, wyżéj.
Przymiotnik w stopniu 2gim i 3cim (zob. słoworód) odmienia się jak w 1szym stopniu będący.
2gi stopień przypisuje jednéj rzeczy większą ilość przymiotu, niż drugiéj lub wielu innym z nią porównanym. Ten stopień tworzy się przez dodanie końcówki szy, sza, sze, do podstawy przymiotnika, np. Ta lipa jest grubsza od gruszy.
Stopień wyższy (drugi) przymiotnika wypowiada, że jakaś osoba lub rzecz więcej jakiegoś przymiotu posiada, niż inna osoba lub rzecz.