terminów gramatycznych online
rzeczownik zmysłowy
Język: polski
- Części mowy odmienne: Malecz/1882
- Część I (wstępna): Jes/1886
- Część II. O Imieniu: Mucz/1825
- Część II. O częściach mowy w ogólności: Jak/1823
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1863, Mał/1879
- Nauka o wyrazach. Nauka o znaczeniu wyrazów: Król/1922
- Nauka o wyrazie: Kl/1939
- Nauka o znaczeniu wyrazów (semantyka): Szob/1923
- Nauka odmiany wyrazów: Kon/1920
- O rzeczowniku i przymiotniku: Bor/1830
- Odmienne części mowy: Lerc/1877
- Rozdział II. O Rzeczowniku: Szt/1854
- Semantyka: PolTerm/1921
- Słowniczek: Gaert/1927
- Wiadomości wstępne: Kr/1917
- Zdanie sprawy Deputacyi: Rozp/1830
Cytaty
Rzeczowniki znaczące rzeczy pod zmysły podpadające, np. kościół, dom, ogrod, zmysłowemi [...] nazywamy.
Wszystkie rzeczy podpadające po zmysły nasze, nazywamy zmysłowemi, a zbiór wszystkich razem światem zmysłowym. Nazwiska tych rzeczy nazywamy rzeczownikami zmysłowemi, np. dobroczynny król, wysoki dąb, troskliwa matka.
Większe początkowe litery piszą się jeszcze: [...] 9. W rzeczownikach zmysłowych i umysłowych, gdy obraz wystawiony jest w postaci osoby, np. Już na ziemię Jutrzenka pierwszy promień rzuca.
Rzeczownik wyraz odmienny (str. 5 .) jest albo zmysłowy albo umysłowy. Zmysłowy, gdy znaczy rzecz pod zmysły podpadającą: np. papier, książka, pióro. Umysłowy, gdy w umyśle tylko sobie co wystawiamy: np. Bóg, dusza, niebo.
Rzeczowniki [...] zmysłowe to te, które oznaczają rzeczy pod zmysły podpadające, np. pies, książka, jabłko, wonia.
Rozróżniamy rzeczowniki zmysłowe (concreta), t. j. które podpadają pod zmysły, jak kamień, głos, sól, kadzidło.
Rzeczowniki nieżywotne dadzą się podzielić na zmysłowe, tj. takie, które oznaczają imiona przedmiotów, pod zmysły podpadających, jak np. chleb, sól, stół, dom, pióro, książka itp., albo umysłowe, tj. takie, które oznaczają imiona przedmiotów, które nie zmysłami ani myślą tylko pojmujemy, jak np. cnota, pilność, lenistwo, pobożność, sprawiedliwość, bogobojność itp.
Następnie rozróżniamy rzeczowniki ZMYSŁOWE (concreta), t. j. nazwy istot lub rzeczy, które podpadają pod zmysły, jak kamień, głos, sól, kadzidło.
Rzeczownik podług przedmiotu, jaki oznacza, może być: [...] Zmysłowy, który oznacza takie rzeczy, jakie pojąć możemy, którymkolwiek z naszych zmysłów: las, domy, świat [...] Umysłowy, którego byt wyobrażamy sobie tylko w naszym umyśle: duch, dusza, piekło, czyściec [...].
Słońce – chmura – błyskawica – woda – ziemia – człowiek – roślina – kamień [...].
Są to nazwy rzeczy, które możemy widzieć, słyszeć, smakować... słowem, pojmować zmysłami; rzeczy takie nazywamy zmysłowemi. Z tego powodu i rzeczowniki, które oznaczają rzeczy zmysłowe, nazywamy także zmysłowemi.
§ 18. Już z tych przykładów widać, że rzeczownikami mogą być wyrazy o bardzo różnym znaczeniu, dla tego też w gramatyce, wśród samych rzeczowników, odróżniamy rzeczowniki osobowe od rzeczowych, żywotne od nieżywotnych, zmysłowe od umysłowych, własne od pospolitych, zbiorowe od jednostkowych.
Rzeczowniki zmysłowe są to nazwy przedmiotów, materjalnych, istniejących w rzeczywistości, które widzimy, słyszymy, albo których możemy dotykać, jednym słowem są to nazwy takich przedmiotów lub istot, które poznajemy za pomocą zmysłów; np. książka, pióro, nóż, koń, woda, mnich, rycerz, kot, gruszka, miasto [...].
Takie rzeczy, jak: dom, drzewo, dym, światło, papier, kwas, głos i t. p. poznajemy jednym z naszych zmysłów. Rzeczowniki, oznaczające takie przedmioty, które poznajemy za pomocą jednego z naszych zmysłów, nazywają się zmysłowe.
Rzeczownik. Rzeczowniki zmysłowe i oderwane (umysłowe), rzeczowniki pospolite i własne, rzeczowniki zbiorowe i jednostkowe.
Rzeczowniki dzielą się na: zmysłowe: zwierzę, stół, woda..., oderwane: cnota, pilność..., pospolite: ławka, pióro, książka..., imiona własne: Wisła, Warszawa, Tatry..., zbiorowe: tłum, ludzkość, zboże..., jednostkowe: Bóg, syn, dom...
Rzeczowniki zmysłowe oznaczają przedmioty, podpadające pod zmysły, nap. żołnierz, rolnik, koń, lipa, dom, pług, deszcz...
Rzeczowniki (substantiva) - wyrazy oznaczające osoby lub rzeczy (zmysłowe lub umysłowe) [...] b) ★zmysłowe (concreta), np. stół i ★oderwane, ★umysłowe (abstracta), np. cnota.
Zmysłowe, p. rzeczowniki.
Inny podział rzeczowników można uskutecznić na tej podstawie, czy przedmiot nazwany rzeczownikiem da się zmysłowo przedstawić, czy nie. W pierwszym wypadku są to rzeczowniki zmysłowe, np. chłopiec, dziecko, wrona, dom, książka, jezioro.