terminów gramatycznych online
zdanie określające
Język: polski
Cytaty
Zdania przydane okréślające zastępują miejsce przymiotników albo przysłówków, i dla tego w pierwszym razie zowią się przymiotnemi (предложенiя придаточныя прилагательныя ), a w drugim przysłówkowemi (обостоятельственныя).
Główném zowie się zdanie, które od innego nie zależy, i samo przez się zrozumiałém być może. 5. Przy zdaniu główném, w miejscu pojedyńczych wyrazów okréślających lub dopełniających, mogą się znajdować całe zdania, które się zowią przydanemi (придаточныя) i dzielą się na okréślające (опредѣлительныя) i dopełniające (дополнительныя). Zdania przydane względem głównego są podrzędnemi (подчинительныя); a zaś główne zdania, połączone między sobą spójnikami, spółrzędnemi (сочинительныя). Spółrzędnemi mogą być także zdania przydane, uważane względem siebie samych, nie zaś w stosunku do głównego.
Również dopełniające może się znajdować przed główném, jeżeli przed niém nie ma zdania okréślającego. Np. Że zamknięty w skorupie niewygodnie siedział, Żałowała mysz żółwia. (Krasicki.)
Zdanie, a, lm. a, n. [...] 3) = gram. myśl słowami oddana. Zdanie gołe; zawierające w sobie tylko podmiot i orzecznik bez określników. Zdanie pojedyńcze; zawierające tylko jeden podmiot i jeden orzecznik. Zdanie rozszerzone; główne, wyjaśnione przez podrzędne. Zdanie określające; takie, które służy do bliższego określenia podmiotu, orzecznika lub określnika. Zdanie dopełniające; które dopełnia myśli. Zdanie nawiasowe; takie, które często się umieszcza w nawiasie i bez nadwerężenia myśli może być opuszczoném. Zdanie ściągnione, v. złożone; takie, w którém dwie lub więcéj części jednakowéj przyrody łącznikiem v. spójnikiem są związane np. Słońce oświeca i ogrzewa ziemię. Zdanie opowiadające; zawierające w sobie opowiadanie. Zdanie pytające; zawierające w sobie zapytanie. Zdanie rozkazujące; zawierające w sobie rozkaz. Zdane przecinkowe; ret. przecinek, zdanie odgradzające się przecinkiem. Zdanie przecinkowe niemal o połowę od średnikowego powinno być krótsze. Zdanie średnikowe, ret. ob. Średnik. Długość zdania średnikowego mniéj więcéj odpowiadać powinna długości najdłuższego wiersza w poezji [...].
Na koniec,zdania podrzędne dzielą się: na określające i dopełniające.
Dopowiedzenie przymiotne określające jest skrótem całego zdania określającego (i dlatego oddziela się z obydwu stron przecinkami). Np. Każda kobieta, tytułem matki ozdobiona, (= która tytułem matki jest ozdobiona) ma ode mnie jakąś część miłości synowskiej [...].
[…] Zdania podrzędne (poboczne) ze względu na treść, tj. co do tego, jaki członek zdania nadrzędnego zastępują, dzielą się na podmiotowe, orzecznikowe, określające, okolicznościowe i dopełniające. Ze względu na to, jaką część mowy omawiają, dzielą się na rzeczowne, przymiotne i przysłówkowe; nie ma tylko zdań czasownikowych, ponieważ ze wszystkich części mowy, które samodzielnie mogą być członkiem zdania, tylko czasownik nie może być omówiony przez całe zdanie. Zdania podmiotowe i dopełniające należą zawsze do rzeczownych; zdania orzecznikowe i określające, mogą być albo rzeczownemi, albo przymiotnemi; a zdania okolicznościowe w zupełności odpowiadają przysłówkowym.
[…] Zdanie określające zastępuje określenie któregokolwiek rzeczownika w zdaniu nadrzędnym i odpowiada na pytania: który? jaki? czyj? ile? — Odpowiednikiem zdania określającego w zdaniu nadrzędnym bywa zaimek wskazujący (ten, taki, tyle), zgadzający się z określanym rzeczownikiem.
Zdaniami określającemi nazywamy ogólnie takie zdania podrzędne, które zastępują jakieś określenie, czyli drugorzędną część zdania nadrzędnego. Ponieważ określenia mogą występować pod postacią przedmiotów, przydawek i okoliczników, więc i wśród zdań określających rozróżniać należy trzy ich gatunki, - zdania przedmiotowe, przydawkowe i okolicznikowe.
Określić dk VI, -ony - określać ndk I, -any 1. «wymienić cechy charakterystyczne czego; oznaczyć, wyznaczyć, zdefiniować; ograniczyć» [...] ∆ jęz. Zdanie określające «zdanie podrzędne zastępujące określenie»: Zdania podrzędne, ze względu na swe znaczenie, dzielą się na zdania: 1) podmiotowe, 2) orzecznikowe i 3) określające. SZOBER Gram. 369. [...] // L.
Obfitą terminologię z zakresu składni zawiera jej właśnie poświęcona a wydana już po ukazaniu się rozprawy Riesa książka A. Krasnowolskiego.
Terminologia. Propositio indicativa — zdanie oznajmujące [...]; subordinata — podrzędne, poboczne, subiectiva — podmiotowe, praedicativa — orzecznikowe, obiectiva — dopełniające, obiectiva adverbiale — okolicznościowe, attributiva — określające, syndetica — spójnikowe, asyndetica — pytające, relativa — względne, sine subiecto — bezpodmiotowe.