terminów gramatycznych online
źródłosłów wyraz pierwotny
Język: polski
- Część czwarta prawideł gramatycznych, wyrazotwornia: Szum/1809
- O źrzódłosłowie: DwBg/1813
- Pisownia: Kurh/1852
- Przypisy do grammatyki na klasę III: Kop/1783
- Rozdział II. O źrzódłosłowie: Kop/1783
- Rozdział II. O źródłosłowie: Kop/1785
- Słownik, cz. II (P - Ż): SWil/1861
- Słownik, tom VI. i ostatni (U-Z): L/1807–1814
Cytaty
Przez Źrzódłosłów, rozumié się włáściwie wszelki wyráz piérwotny, z którégo wyrazy pochodné, jak wody ze źrzódła płyną. W tém znaczéniu wyráz Ojciec, Pater, jest Źrzódłosłów, bo od niego idą té wyrazy: ojcowski, ojczysty, ojczyzna, ojczym: patrĭus, paternus, patrĭa, patrŭus, patratus, patro, patricĭus, patrimonĭum, patrimus, patrisso, patrocinĭum Patronus.
ŹRZÓDŁOSŁÓW w dwoistém znaczéniu brać możná: naprzód za wyráz piérwotny, od którégo pochodné płyną [...] po wtóré, za Zbiór Uwág nad szczególnémi źrzódłosłowowemi wyrazami, czyli za naukę, którá u Greków zowie się Etymologia [...].
Poczynám naukę o Źrzódłosłowie czyli Etymologii od wyłuszczéniá Etymologicznégo nazwiska, Źrzódłosłów, który znaczy włáściwie źrzódło, czyli początek Słowa, to jest wyráz piérwszy, z którégo inszé wyrazy płyną.
ZRZÓDŁOSŁÓW, -u, m. [...] Przez źrzódłosłów rozumie się: 1. , wszelki wyraz pierwotny, z którego wyrazy pochodne, jak wody ze źrzódła płyną [...] Kpcz. Gr. 3, 29.
Ten wyraz, od którego inne pochodzą, można by nazwać Pierwotnik, czyli wyraz pierwotny (albo Źrzodłosłów), a ten zaś, który pochodzi, Pochodnik, czyli wyraz pochodny.
Przez Źrzódłosłów rozumie się właściwié wszelki wyráz piérwotny, z którégo wyrazy pochodné, jak wody ze źrzódła płyną: w tém znaczéniu wyraz ojciec jest źrzódłosłów, bo od niego idą te wyrazy: ojcowski, ojczysty itd. W znaczeniu przenośném, źrzódłosłów znaczy naukę o piérwotnych czyli źrzódłosłowowych wyrazach. Nauka ta zowié się po Grecku Etymologia, to jest nauka o początku albo o źrzódle słowa.
W zdarzonéj wątpliwości przy użyciu tych liter, należy się radzić źródłosłowu, to jest formować odmiany grammatyczne, albo téż dobierać wyrazy pierwotne i pochodne takim sposobem, iżby brzmienie wątpliwej głoski wybitniéj się okazało. I tak pisać należy sen, kończ, róg, Kraków, chleb, obowiązki (a nie sę, kącz, ruk, Krakuf, chlip, obowiąski) bo głoski wątpliwe dają się dobitnie słyszeć w wyrazach snu, koniec, rogowy, Krakowa, chleba, obowiązek.
Źródłosłów, v. Źrzódłosłów, owu, lm. owy, m. gram. 1) wyraz pierwotny, z którego wyrazy pochodne, jak wody ze źródła płyną [...].
Źródłosłów, v. Źrzódłosłów, owu, lm. owy, m. gram. 1) wyraz pierwotny, z którego wyrazy pochodne, jak wody ze źródła płyną [...].