terminów gramatycznych online
postąpienie samogłoski
Język: polski
Cytaty
Przemiany samogłosek, od niczego zewnętrznego niezawisłe będziemy nazywać postąpieniem samogłoski (Lautsteigerung). [...]
Brzmienia stanowiące te odrębne szeregi samogłosek pokrewnych w granicach swojéj sfery mają się do siebie, jak słabsze do mocniejszych, zostają przeto w stosunku pewnéj stopniowości; stąd też wyraz: postąpienie samogłoski. [...] przykłady postąpienia i na aj i na a są rzadsze: pi(ć) - upaj(ać) - napa|w|ać
§. 410. Postąpienie pierwotnéj samogłoski, danéj w źródłosłowie, na swoje pokrewne brzmienia (przy tworzeniu się imion pierwszéj linii z pierwiastka), nie jest wprawdzie bezwyjątkowém, należy wszelako do zjawisk bardzo zwyczajnych.
Dla określenia zaś téj ogólności, t. j. dla wyrażenia osób, rzeczy, staną, własności. czynności i t. p., które w jakikolwiek sposób dzierżą to, co piérwiastek wyraża, poczyniono do piérwiastków rozmaite dodatki, przy czém zwykle samogłoska piérwiastkowa téj zmianie uległa, którą w głoskowni postąpieniem czyli stężeniem nazywamy. I tak w słowach pierwszéj gromady bój, bójka postąpiło piérwotne i na oj.
§. 12. 2. Źródłosłowy tworzą się symbolicznie a) samą wewnętrzną zmianą piérwiastka, t. j. postąpieniem czyli stężeniem piérwiastkowéj samogłoski.
§. 21. 2) Źródłosłowy częstotliwe urabiają się z samych piérwiastków, przy czém się zwykle częstotliwość postąpieniem czyli stężeniem samogłoski piérwiastkowej symbolizuje ; postępuje zaś w takim razie ù na y, ì na i, e na o i na a, o na a, i (y) na ij (yj).
Z naszych gramatyków piérwszy prof. Antoni Małecki mówi w swojéj gramatyce, [...] o stopniowaniu samogłosek, które, odstępując od utartéj i daleko lepiéj rzecz oznaczającéj przez niemieckich badaczy, a nawet przez samego Mikłosicza używanej názwy (Lautsteigerung) nazywá mojim zdaniem nader niestósownie „postąpieniem samogłoski." Powodem do takowéj przemiany utartéj już naukowéj nazwy była dla autora obáwa, ażeby młodzi czytelnicy jego elementarnego dzieła, przeznaczonego dlá szkół, nie gmátwali ze sobą stopniowaniá przymiotników i przysłówków ze stopniowaniem samogłoski [...].