myśl

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• DwBg/1813
• Jak/1823
• Mucz/1825
• Rew/1845
• Br/1848
• Szt/1854
• Morz/1857
• Łaz/1861
• Malin/1869
• Kam/1870
• Czep/1871–1872
• Jes/1886
• Kr/1917

Z patrzénia na co, nabywaią się dwa wyobrażéniá rzeczy i przymiotu; czucié więc w pamięci rzeczy, czy przytomnych samych przez się, czy przytomnych tylko przez ich wyobrażénie, zowie się myślą. Myśl każdá zamyká w sobie trzy części: rzecz np. stół, przy­miot rzeczy np. czysty, i sądzenie jak ów przymiot przystoi rzeczy np. jest.

Przyznanie , że co tak jest nie inaczej, albo przyznanie przymiotu jakiego czynu, skutku lub jakiejkolwiek okoliczności bądź osobie, bądź rzeczy jakiej zowiemy myślą, np. niebo jest wypogodzone; wiosna jest miła. Mamy dwie myśli; w pierwszej jest przyznanie niebu wypogodzenia się; w drugiej przyjemność wiośnie.

[...] Myśl przeto nie ma ani mniej ani więcej nad trzy części; pierwsza jest rzecz, której co przyznajemy, nazywać będziemy Rzeczą myśli: druga jest przymiot, czyn, skutek lub okoliczność jaka, które rzeczy przyznajemy, tę część nazywać będziemy Przymiotem myśli: trzecia jest połączenie tych dwóch części myśli: i tak w przykładzie drugim wyżej przytoczonym wiosna jest rzeczą myśli, miła przymiotem, jest połączeniem dwóch części myśli.

[...] Myśl zawarta jest w myśleniu; wyjawiona przez wyrazy zowie się zdaniem.

Obraz rzeczy jakiej w umyśle wystawiony póki rozważnym i sądzonym nie jest, póki mu nie przyznany, jako skutek rozwagi i sądu, ten a nie inny przymiot, jest tylko wyobrażeniem (idea, notio) ale nie myślą. Ta zamykać powinna w najściślejszym związku Rzecz z Przymiotem.

Czucie rzeczy, czy przytomnych samych przez się, czy przytomnych nam tylko przez ich wyobrażenia, zowie się myślą. Myśl, nazywa się sądem, póki jéj słowy nie wyjawiamy: gdy ją zaś drugiemu w słowach odmalujemy, nazywa się zdaniem.

O ZDANIACH.

Ta jest różnica między wyrazem: Myśl, a wyrazem: Zdanie, że pierwsza oznacza wyobrażenie przedmiotu i niejako zamiar, a drugie oznacza wykończenie tej myśli, i niejako już sąd gotowy o tem, co myśl wyobraziła; ztąd mówimy: jaka twoja myśl, czyli jak i twój zamiar? a gdy spodziewamy się, że ktoś myśl wykończył, czyli przedmiot poznał, to się pytamy: jakie twoje zdanie? myśl zatém, jest to zamiar sądzenia o czém lub o kim, a zdanie, jest to twierdzenie lub przeczenie o jakiej rzeczy lub osobie.

Myśl jest tchnieniem nieśmiertelnéj duszy człowieka, — najwspanialszym jéj istnienia objawem. Poczęta w tém swojém ognisku przez Słowo żywota wciska się w wyrazy, - a w nich utkwiona, wynurza się na świat zewnętrzny. Myśl przeto badaną być może w dwojakim względzie: w wyrazach, jako jéj przybytku, do którego wstępuje, i w słowie, które ją stwarza, a w nię wcielone, stawa do sprawy wobec ludzkości i Boga. Tamten pogląd zewnętrzny, co do formy, stanowi składnią i należy do grammatyki; — ten zaś ostatni wewnętrzny, co do ducha, daje pojęcie zasad logiki, filozofii poezji i wymowy, — które są osobnemi naukami.

Myśl jest to sąd, życzenie lub pytanie; albo téż inaczéj mówiąc, jest to zrozumiałe dla człowieka połączenie w myśli dwóch przynajmniéj wyobrażeń lub pojęć.