terminów gramatycznych online
fleksja dział nauki
Język: polski
Geneza: łac. flexio 'zginanie, zmienianie'
- Budowa wyrazów: Łoś II/1925
- Fleksja: PolTerm/1921, Król/1922
- Fleksja czyli nauka o odmianach, albo odmiennia: Kr/1917
- Gramatyka: Kr/1897
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1863, Mał/1879
- Odmiennia (fleksja) uwagi ogólne: Łoś III/1927
- System gramatyczny: Gaert/1927
- Słownik, t. 1: A-G: SW/1900-1927
- Słownik, tom II (D-G): Dor/1958–1969
- Wiadomości wstępne: Kr/1917
- Wstęp: Mał/1879
Fleksja. 1. System opozycji słów lub form wyrazowych zaliczanych do jednego leksemu. 2. Dział gramatyki opisujący te opozycje i, co za tym idzie, regularności w konstrukcji leksemów ze zbudowanych podobnie słów.
Cytaty
Zamierzamy w obecnéj części gramatyki obeznać się ze wszystkiemi odmianami czyli formami, na jakie naginać można tak imię, jak słowo. Ta część nazywa się przeto nauką o formach (czyli Flexyą).
§. 5. Gramatyka całkowita obejmuje następujące główne działy nauki języka: 1, Głosownią [...]; 2, Morfologią czyli Flexyą t. j. naukę przypadkowania imion i czasowania słów (deklinacyi i konjugacyi); 3, Etymologią [...]; 4, Naukę o Partykułach; 5, Składnią [...]. Dodatkowo uzupełnia to wszystko jeszcze 6, Ortografia.
Zamierzamy w obecnéj części gramatyki obeznać się ze wszystkimi odmianami czyli formami, na jakie naginać można tak imię, jak słowo. Ta część nazywa się przeto NAUKĄ O FORMACH (czyli Flexyą albo Morfologią).
Wskutek tego gramatyka dzieli się na następujące części: 1) naukę o dźwiękach czyli głoskach, zwaną głosownią, albo z grecka fonologią lub fonetyką; 2) naukę o budowie wyrazów i ich odmianach, czyli morfologję. Ta obejmuje dwie części: a) jedną, wyjaśniającą tworzenie się wyrazów czyli etymologję albo słoworód, i b) naukę o odmianach albo fleksję, obejmującą wykład deklinacji i konjugacji; 3) składnię (syntaxis), wyjaśniającą budowę zdania i wzajemny stosunek jednych jego części do drugich.
Fleksja, i, lm. e gram. 1. właściwość pewnych języków odmieniani zakończeń ich wyrazów. 2. zasób form deklinacyjnych i koniugacyjnych. 3. część gramatyki o odmianach wyrazów obejmująca wykład deklinacji i koniugacji in. o d m i e n n i a. <Łć. flexio>
Gramatyka. § 76. Gramatyka jest nauką o właściwościach danego języka. Dzieli się na następujące części: 1) głosownię (z grecka: fonetykę), która uczy o dźwiękach; 2) morfologję, naukę o wyrazach; morfologja obejmuje dwie części: a) etymologję, albo słoworód, wyjaśniającą tworzenie się wyrazów, b) fleksję, to jest naukę o odmianach wyrazów; 3) składnię (syntaxis), wyjaśniającą budowę zdania i wzajemny stosunek jednych jego części do drugich.
FLEKSJA czyli nauka o odmianach, albo odmiennia.
Fleksją (odmiennią) nazywa się część gramatyki, wyjaśniająca odmiany wyrazów.
Fleksja (nauka o odmianie wyrazów).
C. Fleksja. (Nauka o odmianie wyrazów).
Mimo to we wszystkich gramatykach języków arjoeuropejskich te końcówki-sufiksy rozpatrywane bywają w dziale, poświęconym fleksji, i my również do fleksji je przenosimy; idąc przeto za ogólnym zwyczajem, w dziale słowotwórstwa weźmiemy pod uwagę tylko budowę tej części czasownika, z którą się owa końcówka-sufiks łączy, a która według naszej nomenklatury nie tematem, lecz pniem nazwana być winna.
ODMIENNIA (FLEKSJA).
§ 1. Fleksja stanowi dział gramatyki, który obejmuje tak zwaną odmianę wyrazów, t. j. deklinację i konjugację. Odmiana polega na tem, że wyraz znaczeniowo niezmienny, przybierając różne końcówki, nabywa zdolności wyrażania różnych stosunków składniowych względem innych wyrazów, z któremi wchodzi w skład zdania.
Naukę o wyrazach nazywamy morfologją czyli nauką o formach. Morfologja zawiera dwa działy: słowotwórstwo, badające formy wyrazów w związku z ogólnem znaczeniem wyrazu, bez względu na jego rolę w zdaniu, oraz fleksję, która zajmuje się formą wyrazu z uwagi na jego znaczenie w związku z innemi wyrazami w zdaniu.
Fleksja ż I blm jęz: [...] b) «część gramatyki obejmującą deklinację i koniugację»: Jeszcze mniej wiadomości niż dla głosowni przynosi nam materiał bulli gnieźnieńskiej dla nauki o formach (fleksji). LEHR. Jęz. 103. Wiadomo, że są od dawna mniej lub więcej ustalone działy: głosownia, czyli fonetyka, odmiana, czyli fleksja, słowotwórstwo i składnia, czyli syntaksa. ROZW. Jęz. 172. // SW. <łc. flexio = zginanie, zmienianie>.
Podobną popularność, jaką za czasów Oświecenia zyskał podręcznik Kopczyńskiego, w drugiej połowie dziewiętnastego wieku osiągnęła gramatyka A. Małeckiego [...].
Flexio — fleksyja: casus — skłonnik (1879), genus — strona, verbum reflexivum — czasownik zwrotny, modus coniunctivus — przypuszczający, idealny, warunkowy, infinitivus — bezokolicznik (1879), participium praesentis — imiesłów współczesny, praeteriti — zaprzeszły.
Niektóre z przytoczonych terminów znaleźć można i u A. A. Kryńskiego [...].
Flexio — fleksyja: modus infinitivus — bezokolicznik.
Z chwilą uzyskania niepodległości i organizowania na nowo szkolnictwa polskiego przystępując do nauczania języka ojczystego językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej [...].
Fleksja, deklinacja męska, żeńska, nijaka, odmiana, forma męskoosobowa, rzeczowa, rzeczownikowa przymiotników [...].