terminów gramatycznych online
zdanie gołe
Język: polski
Cytaty
Zdanie, a, lm. a, n. [...] 3) = gram. myśl słowami oddana. Zdanie gołe; zawierające w sobie tylko podmiot i orzecznik bez określników. Zdanie pojedyńcze; zawierające tylko jeden podmiot i jeden orzecznik. Zdanie rozszerzone; główne, wyjaśnione przez podrzędne. Zdanie określające; takie, które służy do bliższego określenia podmiotu, orzecznika lub określnika. Zdanie dopełniające; które dopełnia myśli. Zdanie nawiasowe; takie, które często się umieszcza w nawiasie i bez nadwerężenia myśli może być opuszczoném. Zdanie ściągnione, v. złożone; takie, w którém dwie lub więcéj części jednakowéj przyrody łącznikiem v. spójnikiem są związane np. Słońce oświeca i ogrzewa ziemię. Zdanie opowiadające; zawierające w sobie opowiadanie. Zdanie pytające; zawierające w sobie zapytanie. Zdanie rozkazujące; zawierające w sobie rozkaz. Zdane przecinkowe; ret. przecinek, zdanie odgradzające się przecinkiem. Zdanie przecinkowe niemal o połowę od średnikowego powinno być krótsze. Zdanie średnikowe, ret. ob. Średnik. Długość zdania średnikowego mniéj więcéj odpowiadać powinna długości najdłuższego wiersza w poezji [...].
Takie zdanie, które tylko z podmiotu i orzecznika się składa, nazywamy zdaniem gołém.
Zdanie zawierające w sobie tylko podmiot i orzecznik lub téż podmiot, orzecznik i łącznik, nazywamy zdaniem pierwotném czyli gołém.
§. 582. Takie zdania, które nic więcéj w sobie nie zawierają, jak tylko sam podmiot i orzeczenie (z łącznikiem, gdzie go potrzeba), nazywamy zdaniami gołemi (nackte Sätze), np. Bóg nagradza. Bóg karze. Bóg jest sprawiedliwy.
Takie zdania, które nic więcej nie zawierają, tylko sam podmiot i orzeczenie, czy z łącznikiem, czy bez łącznika, nazywamy gołemi zdaniami, np. Bóg nagradza. Ojciec kocha. Sędzia jest sprawiedliwy.
§. 575. Takie zdania, które nic więcéj w sobie nie zawierają, jak tylko sam podmiot i orzeczenie (z łącznikiem, gdzie go potrzeba), nazywamy zdaniami GOŁYMI (nackte Sätze).
Bóg nagradza. Bóg karze. Bóg jest sprawiedliwy.
Zdanie, w którem się znajduje tylko podmiot i orzeczenie, nazywa się zdaniem gołém albo nierozwiniętém.
Składni poświęcona była książeczka S. Gruszczyńskiego.
Terminologia. Propositio simplex — zdanie pierwotne, gołe, complexa — wykształcone, określone; subiectum — podmiot, praedicatum — orzecznik, predykat, copula — łącznik, kopula [...].
Podobną popularność, jaką za czasów Oświecenia zyskał podręcznik Kopczyńskiego, w drugiej połowie dziewiętnastego wieku osiągnęła gramatyka A. Małeckiego [...].
Propositio simplex — zdanie gołe, complexa — rozwinięte, subiectum — podmiot, praedicatum — orzeczenie, copula — łącznik, obiectum — przedmiot, obiectum adverbiale — określenie przysłówkowe [...].