Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

styl
Hierarchia Dzieła

Język: polski
Geneza: łac. stilus 'rylec do pisania', 'sposób pisania' (por. fr. style, niem. Stil, ros. stilь)
Dział: Stylistyka (współcześnie)
EJO 1999, 567 Definicja współczesna

Styl. Sposób ukształtowania tekstu w ramach tej samej zawartości komunikacyjnej w zależności od wyboru różnych środków synonimicznych należących do danej odmiany języka.

Cytaty

Lub/1778, s. 151

Ее, w prostomostwie, Ея, w stylu używać przystojniej.

Szum/1809, s. [9]

Wziąłem ja w mojej Grammatyce prawidła samego polskiego języka, bez łacińskiego; nie podzieliłem je na trzy tomiki i klassy, lecz jednym zawarłem; przyjąłem sposób wykładu prawideł w zapytaniach i odpowiedziach; dałem formy przypadkowania i czasowania nie tylko w Grammatyce, każdę z osobna, lecz też i na tablicach, wszystkie razem przedstawione; a to wszystko tym celem; aby się młodzież tem łatwiej, gruntowniej i prędzej języka nauczywszy, do ćwiczenia się w stylu, danego w drugiej części tego pisma, przystąpiła.

Szum-2/1809, cz. II II, s. 33

O przenośniach czyli figurach stylu. [...] Środki, któremi piszący na niższe władze rozumu działa, są pewne modyfikacye wyrazow które figurami stylu nazywamy.

Prz/1816, s. 20

Dawnij pisywano na papirze Egipskim trzcinkami, na kształt naszych gęsich piór zacinanemi; a w wielu miejscach używano stylow, czyli sztylecikow do orania pisow na drewnianych deseczkach czyli skrzyżełkach, woskiem nacieranych, (en deltos, in tabellis) zkąd ma początek w Krasomowni nazwisko stylu, oddawane dziś w wielu względach przez wyraz pioro.

Prz/1816, s. 200

Sama prostota bez zawiłości i bez przysady stanowić będzie jasność stylu Mowcy w prozie, choćby on nawet nie wiedział, co to jest styl?

Prz/1816, s. 204

Insza była rodota Językow martwych; a insza jest dziś kwitnących, między ktoremi i nasz się liczy, podobno też przez odkrojność stylu, ktorą stanowi szyk rodociwy wyrazow.

Kurh/1852, s. 34 (33-34)

W zdaniach głównych użycie czasów trybu oznajmującego wynika ze znaczenia tych odmian grammatycznych (*). Nieliczne są w tym względzie odstąpienia, i te się szczególniéj do ozdób stylu odnoszą (**).

Malin/1869, s. III (II-III) Definicja

Dziedzina tedy sama, na któréj się spotykają Filologijá i Lingwistyka, dá się podzielić na dwie części, z których jedna więcéj náleży do jednéj, drugá więcéj do drugiéj umiejętności. I tak ów dział Gramatyki, który má swoje źródło w saméj przyrodzie człowieka i uchylá się cáłkiem spod wpływu jego woli, to jest Piérwoskładniá (Formenlehre), náleży cáłkiem do Lingwistyki; Składniá zaś, jako zawisłá już więcéj od myśleniá i woli pojedyńczego, przechylá się téż więcéj na stronę Filologiji. Do ostatniéj náleży cáłkiem styl, to jest sposób pisaniá, zawisły od dowolnego kierunku woli człowieka.

Oż/1883, s. 326

Polak zaś to samo zdanie kilką sposobami może wyrazić, będzie dobite; i dlatego najlepsi pisarze polscy różnią się stylem, a wszędzie jest gładkim i pięknym.

Jes/1886, s. 154 Definicja

Od pięknie i wzorowo zbudowanych okresów, zależy także piękność mowy, ale nie wynika stąd, aby­ śmy samemi tylko okresami mówili i pisali. Mowa bowiem tylko wtenczas jest naturalną i piękną, kiedy ją urozmaicamy na przemian to krótkiemi, to dluższemi zdaniami i kiedy w zdaniach tych wypowiadamy rzecz naszę jasno i dokładnie. Na tém polega właśnie zaleta dobrego pisania czyli stylu .

Gaert/1927, s. 42 (41-42)

Wreszcie przy czytaniu utworów literatury pięknej, należy zwracać uwagę na osobliwości słownika, przy czem można zauważyć, że autorowie stosują je nie tylko dla odświeżenia swego stylu lub dla nadania utworowi kolorytu historycznego i lokalnego, ale też celem scharakteryzowania fikcyjnych postaci.

Powiązane terminy