terminów gramatycznych online
o otwarte
Język: polski
- Alfabet. Wymawianie samogłosek. Wymawianie spółgłosek: Ryk/1850
- Część I. O głoskach: Mucz/1825
- Część II. O Imieniu: Mucz/1825
- Głosownia: Kon/1920
- Historyczny rozwój Grafiki polskiéj na podstawie alfabetu łacińskiego; wyszczególnienie i rozbiór abecadeł polskich; gramatyczne abecadło wszechsłowiańskie: Malin/1869
- Nauka o głoskach: Łaz/1861
- Nauka o słowach i ich odmianach: Łaz/1861
- O samogłoskach. O znamionach nad samogłoskami (J. Mroziński): Rozp/1830
- O samogłoskach. O znamionach nad samogłoskami (W. Szwejkowski): Rozp/1830
- Pisownia: Król/1907
- Pisownia cz. Ortografia: Mał/1863
- Rozdział II. O Rzeczowniku: Szt/1854
Cytaty
3) Samogłoski e, o, według większéj lub mniejszéj warg otwartości, z którą je wymawiamy, dzielą się na otwarte, gdy są bez znamienia nad sobą, np. wznieca, stołu; i ściśnione , gdy mają nad sobą znamię od lewéj ku prawéj, np. świéca, stół […].
[...] 1. Zakończone w 1wszym przypadku licz. mn. na i z poprzedzającą spółgłoską miękką nic się nie odmieniają, np. nici, piersi; z poprzedzającą zaś spółgłoską twardą, odrzucają i i poprzedzające o otwarte zamieniają na ściśnione, np. nogi, nóg, sroki, srók [...].
Gdzie o, dla łączenia się z niém głosek b, d, g, l, ł, r, w, j, z, jest ściśnione, tam po rozłączeniu się jego do osobnej zgłoski, choć nieprzegrodzone od nich żadną inną głoską, staje się otwartém, np. Bóg, Bogu.
Mamy samogłoski ściśnione; lecz nasze o otwarte i ó ściśnione nie są urozmaiceniem tego samego brzmienia, jak np. francuzkie o w słowach mole, môle.
III. ó otwarte, między ó i á: fór, fórlórn.
Rzeczowniki mające w przedostaniéj syllabie przypadku I, l. p. samogłoski otwarte: a, e, o, zamieniają takowe w ostatniéj syllabie przypadku II, l. m. na ściśnione: á, é, ó.
[…] Słabe i płynne spółgłoski wsparłszy się na poprzedzającym o otwartém, przemieniają je na ściśnione ó, np. gło-wy, głów; no-gi, nóg; ko-zy, kóz […]
[...] Ściśnione ó przemienia się w [o] otwarte, gdy słaba lub płynna spółgłoska przez przybycie zgłoski od niego się oddziela. [...] Podobnież przemienia się o otwarte w ściśnione, gdy się na niem pośrednio wesprze płynna nienosowa [...]. Spółgłoski nosowe m, n, ń, nie przemieniają już nigdy w języku książkowym otwartego o w ściśnione [...]. Spółgłoski płynne ł, l, r, rz, j, coraz rzadziéj przemieniają o otwarte w ściśnione [...].
Samogłoska o jest albo ootwarte albo ó pochylone. Ponieważ różnica pomiędzy otwartém a pochyloném o w języku naszym utrzymuje się jeszcze w całej sile, powinniśmy zatem i piśmiennie wszędzie i zawsze to uwydatniać. Pisać zatem należy ó, gdzie tylko pochylenie jego w wymawianiu słyszymy i gdzie takowe na mocy zasad wyjaśnionych w §. 73 — 75 jest usprawiedliwionym.
[…] Co do samogłoski o uczył nás Kochanowski tego, czego nás uczą nasi Gramatycy, t. j, aby o otwarte pisać bez znamieniá […].
ó piszemy podług etymologji we wszystkich wyrazach, w których pierwotnie było e lub o otwarte.
Niektóre wyrazy mają ó zawsze, stale; niektóre mają czasem o (otwarte), a w pewnych razach zamiast niego pojawia się w nich ó (o pochylone czyli ścieśnione).