terminów gramatycznych online
rzeczownik nijaki
Język: polski
- Część II. Rozdz. 4. Pisownia czyli ortografia polska: Jes/1886
- Część trzecia. Rzecz o słowach: Such/1849
- Dialekty języka polskiego: Nitsch/1923
- Dodatek. Projekt ortografii polskiej w podręcznikach szkolnych: Uchw.AU/1891
- Etymologia (Słoworód): Mał/1863, Kr/1917
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1879
- O samogłoskach. O znamionach nad samogłoskami (J. Mroziński): Rozp/1830
- Pisownia: Król/1907
- Rzeczownik: Br/1848
- Wstęp obejmujący pogląd na Głosownią i pojęcie Pierwoskładni: Malin/1869
Cytaty
[...] przetwarzając zatém rzeczowniki żeńskie i nijakie na wyrazy zdrobniałe, uskuteczniamy dwa działania [...].
Wzór drugi podrzędny rzeczowników rodzaju nijakiego liczby pojedyńczej […] Które rzeczowniki nijakie obejmuje wzór drugi? […] Wzór drugi podrzędny obejmuje rzeczowniki zakończone na e, rzeczowniki zakończone na o, mające za głoskę naczelną spółgłoskę k, na koniec rzeczowniki zakończone na ie [...].
Celownik na -u służy tylko: 1. Wszystkim Rzeczownikom nijakim; np. dobru, pytaniu, kaczęciu.
§. 451. Przyrostki o i je tworzą najpierwotniejsze rzeczowniki nijakie, z pierwiastków. mleko (młk), pióro (pr), zioło (zieł).
[…] S tym wszystkim pogłos s urábiá temáta w starosłowiańskim w skłánianiu niektórych rzeczowników nijakich […].
Grecko-łacińskie rzeczowniki nijakie, kończące się w mianowniku liczby pojedyńczéj na mma, odrzucają końcowe ma i przechodzą do rodzaju męzkiego s końcowym pojedyńczym m […].
Do deklinacyi II. należą rzeczowniki nijakie, zakończone w Iszym prz. l. poj. na o albo na e: dzieło, wiano, miasto, pole, jaje, serce.
Głoska ó (o pochylone) zbliża się w wymawianiu do u. Należy ją pisać w następujących formach: [...]
3) W Dopełniaczu liczby mnogiéj rzeczowników żeńskich i nijakich z ostatnią tematową słabą lub płynną.
Zakończenie a — y. I. a) Przyswojone rzeczow. z łacińskiego i greckiego, tam nijakie a u nas męskie, mają w 1. przyp. l. m. — a (na 1. miejscu) obok — y.
W 2 przyp. l. m. rzeczowników żeńskich na a i nijakich na e: [...] pole - pól i t. d.
Pierwotną końcówką celownika liczby mnogiej rzeczowników żeńskich było -am (rękam, głowam), ponieważ jednak rzeczowniki męskie i nijakie miały w tym przypadku końcówkę -om, więc przeniesiono ją i do form rodzaju żeńskiego, stąd postaci: rękom, głowom, zamiast dawnych: rękam, głowam.
Rzeczowniki nijakie na -ьi ̯e zachowały końcowe zwężenie na zachodzie.
Że na omawianej linji taki jest kierunek przesuwania się dialektów, wynika też z rozszerzenia się na cały obszar Borów, a poczęści na wschodnią Krajnę i pd. wschodnie Kaszuby, niektórych nowych cech morfologicznych, mianowicie zaniku rzeczowników nijakich na -ę [...].