terminów gramatycznych online
rzeczownik męski
Cytaty
Rzeczowniki męzkie przypadkują się podług 7 następujących wzorów.
Ponieważ więc rzeczowniki męzkie kończą się na spółgłoski, łącząc je przeto z cechą zdrobniałości, nie okrzesujemy ich z końcowych głosek, czyli z ich piętna rodzaju męzkiego: pies pies-ek, las las-ek, młyn młyn-ek.
[...] przetwarzając zatém rzeczowniki żeńskie i nijakie na wyrazy zdrobniałe, uskuteczniamy dwa działania [...].
Rzeczownik [...]— męzki, gdy jest nieżywotny, a należy podług swego zakończenia do rodzaju męzkiego, np. grad, grat, i t. d. lub gdy się ogulnie i bezwarunkowo mówi o Rzeczowniku tego rodzaju, obejmując wszelkie jego gatunki żywotne, nieżywotne i t. d. — żeński, gdy jest nieżywotny, lub gdy się ogulnie i bezwarunkowo mówi o Rzeczowniku tego rodzaju, obejmując wszelkie gatunki jego i zakończenia.
FORMA SPADKOWAŃ.RZECZOWNIKI MĘZKIE dzielą się na cztéry Przedziały mające w 5tym. spadku liczby pojedyńczej e, ie, u, iu, ju [...] PRZEDZIAŁ I. [...] Pawle!,[...] PRZEDZIAŁ II. [...] Kapłanie [...] PRZEDZIAŁ III. Dziedzicu! [...] PRZEDZIAŁ IV. [...] Gołębiu! [...] Kraju!
Rzeczowniki pochodnie męskie tworzą się zwykle z piérwotnych rzeczowników męskich a niekiedy ze słów […].
Są pisarze, którzy dają rzeczownikom tego wzoru w drugim spadku zakończenie na ów, ale zasady języka są przeciwne temu, przynajmniéj o ile się to ściąga do rzeczowników mających zakończenie złagodzone. Rzeczowniki te bowiem należą ze swojego zakończenia do rodzaju żeńskiego, a ile razy zajmują miéjsce pomiędzy rzeczownikami męskiemi, to zawsze tylko wyjątkowo; niewłaściwie więc jest dawać im w drugim spadku zakończenie na ów, które jest wyłączną cechą rzeczowników rodzaju męskiego. Wszakże tam gdzie rzeczownik tego wzoru ma spółgłoskę naczelną zaostrzoną i oznacza osobę mężczyznę, zakończenie na ów może się usprawiedliwić.
Wołacz zaś Rzeczowników męzkich równy jest Miejscownikowi.
Podobnaż składnia zachowuje się w takich zdarzeniach, do których rzeczowniki męzkie dają się zastosować.
Ponieważ pogłos c w rzeczownikach męzkich jako téż i d jest tylko zmiękczeniem głosek k, g, przeto według analogiji cłoɣece i Boże rzeczowniki osobowe męzkie zakończone na c […], jako też ksąđ mają w wołaczu: ɦłopce, kupce, ksęƶe.
[...] Ta okoliczność zaś, że pęć itd. mają formę rzeczowników liczby pojedyńczéj, dała powód, że końcówkę u łączym z liczebnikami w celowniku, pomimo że pęć itd. mają formę żeńską, a końcówka u jest główną końcówką celownika rzeczowników nijakich, i poniekąd w naszym języku, męzkich.
Męskie, niektóre polskie, a po większej części łacińskie używane rzeczowniki z zakończ. ż ta, odmieniają się podług 1 prawidła i wzoru tu wyż. w dziale.
Przeszło 150 takich łatanych rzeczowników męskich.
W pisowni koniecznie się wymaga, zamieniając rzeczowniki męskie, żeńskie, i średnie na zbiorowe, nie kaleczyć składu rzeczowników tychże, gdzie z, dz, c, na końcu jest rzecz. zostaje niezmienną, osobliwie w następnych rzecz. Mąż, męża męz-stwo; męż-ny, a nie męsny męstwo i t. d.
Dotychczasowa zasada jest tu taka: Przymiotnik, odnoszący się do rzeczownika męskiego, kończy się w Narzędniku i Miejscowniku liczby pojedyńczéj na-ym lub -im.
Zakończenie a — y. I. a) Przyswojone rzeczow. z łacińskiego i greckiego, tam nijakie a u nas męskie, mają w 1. przyp. l. m. — a (na 1. miejscu) obok — y.
Zakończenie — ów — y (i) w 2 . przyp. l. mn. rzeczowników męskich.
W zakończeniu na „ów” 2 p. l. m. rzecz. męskich: synów, domów, krajów, mowców, ojców (dom), Wojciechów (las).
Przykłady rzeczowników męskich na ão: o pão chleb (bułka), o peão parobek, o anão karzeł, o ancião starzec, [...].
Trudności przedstawiają nazwiska na -e, odmieniane według wzoru rzeczowników męskich.
§ 3 . Podług pierwszej odmiany odmieniają się rzeczowniki męskie, zakończone na spółgłoskę — np. stół, koń, anioł — dalej imiona męskie zdrobniałe, zakończone na o, np. Tadzio, Stefcio, Józio, wujcio, ojcunio i t. p.
Rozróżniamy deklinację rzeczowników: a) męską, rzecz. męskie zakończ. na spółgłoskę i zdrob. na o, b) żeńską, na a, i oraz na spółgłoskę zmiękczoną lub powstałą ze zmiękczenia, c) nijaką, na o-e, ę, d) mieszaną męskie rodowe na o i pospolite na a, nijakie obce na um.