terminów gramatycznych online
zdanie celowe
Język: polski
Cytaty
Zdanie célowe, zawiéra cél, zamiar, skutek zdania głównego np. jémy, żebyśmy żyli […].
Jeżeli z zdaniem przedniém połączone jest zdanie célowe lub przedmiotowe: natenczas zdanie przednie rządzącém, zdanie zaś célowe lub przedmiotowe rządzoném czyli podległém nazywamy.
Zdanie łączne spaja się z główném za pomocą rozmaitych Spójników, od których téż i nazwisko bierze; tak będą zdania: [...] Celowe: Sprawuj się dobrze, być pociechą był rodzicom.
4. Zdania przyczynowe [...] są pięciorakie: 1. ściśle przyczynowe; 2. wnioskowe; 3. celowe; 4. warunkowe; 5. przypuszczające [...]. 3). Cel lub zamiar wyraża się dwojakim sposobem: a). Albo kładziemy naprzód zdanie główne, a po niém następuje zdanie celowe, zaczynające się spójnikiem aby, by, ażeby, iżby, żeby (przed: nie), np. Chwyta się każdego przedsiębiorstwa, aby się majątku dorobić [...]. b). Albo zdanie wyrażające cel, kładziemy naprzód w postaci zdania głównego, a po niém następuje zdanie poboczne, wyrażające środek prowadzący do tego celu, np. Choć się dorobić majątku, dlatego chwyta się każdego przedsiębiorstwa.
[...] Nie skracają się zdania: 1. Gdy cel lub zamiar wyrażają, ale w tym razie może się kłaść tryb bezokol. zamiast starego imiesłowu, jeżeli oba zdania mają ten sam podmiot, np. Mieszkam dlatego na wsi, abym sam sobie gospodarstwa doglądał=aby sobie gospodarstwa doglądać. Wyjątkiem jest tu naśladowanie łacińskiego supinum po czasownikach ruch wyrażających, np. Przyjdzie sądzić żywych i umarłych [...]. Ale, gdy dla dobitniejszego wyrażenia celu do czasowników: idę, przychodzę, przyjeżdżam dodajemy słowo dlatego, wtenczas nie skraca się zdanie celowe, np. Idę tam tylko dlatego, aby się przypatrzyć.
Zdania poboczne wyrażające cel lub zamiar zdania głównego, zowią się [zdaniami] celowemi, a spajają się z niém za pomocą spójników: by, aby, żeby, ażeby, iżby,— aby tylko lub byle, itp.
Zdania poboczne, wyrażające cel, w jakim się coś dzieje, nazywają się zdania celowe.
Zdania celowe zaczynają się od spójników: aby, żeby, ażeby albo od samego by.
Celowe, p. zdanie III.