Cytaty 13 poz.  Br 1848     Imiesłów   

Co wynika z tego znaczenia imiesłowu [...]? Że część ta mowy rządzi się prawidłami słowa, z któremi łączą się znamiona przymiotnikowe. Podobnie więc jak słowa, imiesłowy mogą wyrażać czasy, są czynne, bierne, jednokrotne, częstokrotne, dokonane i często dokonane. Podobnie jak przymiotniki mogą się spadkować w dwóch liczbach i trzech rodzajach, a podług dwóch wzorów w l.m.

Co wynika z tego znaczenia imiesłowu [...]? Że część ta mowy rządzi się prawidłami słowa, z któremi łączą się znamiona przymiotnikowe. Podobnie więc jak słowa, imiesłowy mogą wyrażać czasy, są czynne, bierne, jednokrotne, częstokrotne, dokonane i często dokonane. Podobnie jak przymiotniki mogą się spadkować w dwóch liczbach i trzech rodzajach, a podług dwóch wzorów w l.m.

Co wynika z tego znaczenia imiesłowu [...]? Że część ta mowy rządzi się prawidłami słowa, z któremi łączą się znamiona przymiotnikowe. Podobnie więc jak słowa, imiesłowy mogą wyrażać czasy, są czynne, bierne, jednokrotne, częstokrotne, dokonane i często dokonane. Podobnie jak przymiotniki mogą się spadkować w dwóch liczbach i trzech rodzajach, a podług dwóch wzorów w l.m.

Dla utworzenia ze słowa być imiesłowu czasu przyszłego używa się posiłkowo imiesłów zmienny czasu teraźniéjszego słowa mieć, do którego dodaje się słowo posiłkowe w trybie bezokolicznym […].

Jak się tworzą imiesłowy niezmienne czasu teraźniéjszego? […] Dodając spółgłoskę c do trzeciéj osoby słowa l. mnogiéj czasu teraźniéjszego. Prawidło to stosuje się do wszystkich niedokonanych słów w ogólności, tak prawidłowych jak wyjątkowych i nieprawidłowych, tak do wielozgłoskowych jak do jednozgłoskowych [...].

Słowa dokonane nie mają imiesłowu czasu teraźniejszego, ponieważ działanie dokonane już nie jest teraz odbywające się; nie mogą go nawet mieć, ponieważ słowa te nie mogą mieć czasu teraźniéjszego, z którego trzeciéj osoby l. m. tworzyć się powinien imiesłów [...].

Słowa dokonane nie mają imiesłowu czasu teraźniejszego, ponieważ działanie dokonane już nie jest teraz odbywające się; nie mogą go nawet mieć, ponieważ słowa te nie mogą mieć czasu teraźniéjszego, z którego trzeciéj osoby l. m. tworzyć się powinien imiesłów [...].

W imiesłowach pochodzących od słów zakończonych na ąć, które w czasie przeszłym dla dźwięczniéjszego wymówienia mogą tracić jedną głoskę nosową, albo tracić ją zupełnie; n. p. ukląkłszy, ubiegłszy, umilkłszy, zamiast uklęknąwszy, ubiegnąwszy, umilknąwszy.

Które imiesłowy mają zakończenie na ny, a które na ty? […] Imiesłowy pochodzące od słów czynnych zakończonych w trybie bezokolicznym na ać, ić, yć, a zatém najwięcéj od słów częstokrotnych i jednokrotnych, mają zakończenie na ny. Imiesłowy pochodzące od słów zakończonych na ąć a zatém pospolicie dokonanych, mają zakończenie na ty [...].

Z jakich słów nie można tworzyć imiesłowów zmiennych czasu przeszłego? […] Ze słów nijakich, ponieważ imiesłowy czasu przeszłego wyrażają działanie bierne i zastępują znaczenie: Ten który jakiego działania doznawał […].

Jak się tworzy bierny imiesłów czasu przyszłego? […] Dodając do imiesłowu czasu teraźniéjszego słowa mieć imiesłów zmienny czasu przeszłego samego słowa i łącząc je słowem być; np. mający być nauczany.

Jak się zmieniają imiesłowy czasu przyszłego? […] Obadwa imiesłowy czasu przyszłego mają rodzaje i liczby przymiotników, ale tylko imiesłów posiłkowy mający, spadkuje się jak przymiotnik […].