imiesłów bierny

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Ant/1788
• Szum/1809
• DwBg/1813
• Gddk/1816
• Jak/1823
• Mucz/1825
• Br/1848
• Such/1849
• Kurh/1852
• Łaz/1861
• Mał/1863
• Malin/1869
• Kam/1870
• Czep/1871–1872
• Malecz/1882
• Lor/1907
• Kon/1920
• PolTerm/1921
• Król/1922
• Nitsch/1923
• Szob/1923
• ZwO/1924
• Gaert/1927
• Kor/1961

Imiesłów biérny [słowa posiłkowego To have mieć] had miany.

Imiesłów biérny [słowa foremnégo to love kochać] Loved ukochany.

Z trybu bezokolicznego formuje się czas teraźniejszy, przeszły, imiesłów bierny; a z tych znowu wszystkie inne czasy, podług prawideł niżej w §. 15. będących.

IMIESŁOWY (PARTICIPIA).

[Imiesłów] Czynny (Activium).

znający, a, e,

[Imiesłów] Bierny (Passivum).

znany, a, e [...].

O Imiesłowach (Participia). [...]

B. Imiesłowy są czworakie: 1) Czynny, np. znający, a, e, 2) Bierny, np. znany, a, e. 3) Teraźniejszy, np. znając. 4) Przeszły, np. znawszy.

C. Imiesłowy czynne i bierne odmieniają się, a to przez rodzajowanie, przypadkowanie, liczbowanie, a niektóre i przez stopniowanie, np. znany, a, e.

Bierny imiesłów, participium passivum.

Imiésłowy osobliwé z uwágą i przestrogą 90, 91, czynné, lub nijakié i biérné 91, 92.

Imiesłów Bierny, eu miany.

Słowa Bierne w Francuzkim Języku nie znajdują się, lecz zamiast ich czasują Francuzi słowo Être przez wszystkie Tryby i Czasy, dodając wszędzie Imiesłów Bierny tego słowa, które chcą wyrazić Bierne.

Wszystkie [...] Słowa czynne mają od siebie pochodzące Imiesłowy bierne nazwane.

O formowaniu imiesłowów biernych, czasu przeszłego nieosobistego i rzeczowników słownych. Imiesłów czasu przeszłego bierny […] mają tylko słowa czynne biernie wzięte. Imiesłów ten kończący się na any, ony, ęty, formuje się od czasu przeszłego, zamieniając zakończenie 3ciéj osoby l. p. tego czasu, w jednych na ny, w drugich na ony, ona, one, a w innych na ęty, ęta, ęte, z stosownemi odmianami [...]. I. Imiesłów na any formuje się, w zakończeniu 3ciéj osoby czasu przeszłego, ł zamieniając na ny. Ten imiesłów mają 1) Słowa czynne, mające przed ał miękką spółgłoskę [...]. 2) W tymże 140. §fie pod liczbami 2, 4, 5, 6, 7, [...], 9, 10, 11, umieszczone zakończenia; także niektóre z należących pod liczbą 12stą i te, których zakończenie pod liczby 14 i 16 jest podciągnięte [...] 3) Wszystkie słowa formy 4téj, mogące mieć ten imiesłów, kończą go na any [...]. II. Na ony mają: 1) Słowa formy 1wszéj i 2giéj, które go tym sposobem formują, że, po odrzuceniu zakończenia ił, ył, przybierają ony, przed którém takie się robią zamiany głosek, jakie miały miejsce w czasie teraźniejszym [...]. 2) Słowa formy 3ciéj, które przed ł mają jaką spółgłoskę, prócz ch i c [...]; i tu miękczy się z stosownemi odmianami [...] przed samogłoską o, stojąca spółgłoska [...]. III. Mają na ty. 1) Zakończone na nął, czynne jednozgłoskowe [...]. 2) Wyliczone w §. 140 pod liczb. 8. [...]. 3) pod liczbę 15. rzeczonego §fu należące [...]. 4) które w czasie przeszłym przed ł głoskę r mają [...]. IV. Mają ony i ty. Pochodzące od słów cofnął, dźwignął, garnął, mknął [...].

Co wynika z tego znaczenia imiesłowu [...]? Że część ta mowy rządzi się prawidłami słowa, z któremi łączą się znamiona przymiotnikowe. Podobnie więc jak słowa, imiesłowy mogą wyrażać czasy, są czynne, bierne, jednokrotne, częstokrotne, dokonane i często dokonane. Podobnie jak przymiotniki mogą się spadkować w dwóch liczbach i trzech rodzajach, a podług dwóch wzorów w l.m.

W piérwszym razie słowo czynne zmienia się na imiesłów czynny, a w drugim na bierny. Np. Człowieka mającego (zam. który ma) czyste sumienie, nic przerazić nie zdoła. Wiadomość odebrana (zam. którą odebrano) była powodem radości.

Słowa zaimkowe, formę bierną zastępujące, mając przy sobie 1szy przyp. przymiotnika „który", mogą się zmieniać na imiesłów bierny. Np. Owad czerwcem zwany (zam. który się zowie czerwcem) znajduje się na korzonkach rozmaitych drobnych roślin.

[…] Rzeczownik czasownikowy tworzy się z imiesłowu biernego przez dodanie e, np cierpian, cierpienie; kładzion, kładzienie […].

Czas dokonany przeszły czasowników zwrotno-zaimkowych przybiera końcówkę imiesłowu biernego, np. Nędza, która z niezliczonemi spiknęła się chorobami=nędza z niezliczonemi spikniona choroby […].

Dwa imiesłowy bierne, t. j. niedokonany i dokonany; np. dobywany, a, e; kupowany, a, e; mijany, nazywany, kładziony, brany; — zdobyty, a, e; kupiony, miniony, nazwany, położony, wzięty.

[...] W spájaniu słów, jeżeli w 1. osobie przed ę jest spółgłoska twardá, wtedy w dalszych osobach używá się przed jotowanym e zmiękczeniá wtórorzędnego, np. [...] plotę-pleces[...] itd., i tak samo w jimiesłowach biernych: [...] plecony [...] itd. Jeżeli w 1. osobie przed ę jest już piérworzędne zmiękczenie, w dalszych zaś osobach w miejsce ę następuje i, wtedy przed i używa się wtórorzędnego miękczenia.

[...] Jeżeli piérwotnik słówny nie urábiá temátu częstotliwego, samo się przez się rozumié, że nie mogą jistnieć w spájaniu takowego piérwotnika wyżéj wymienione formy częstotliwe. Podobnie, jak już tyle razy powiedziáno, słowa nijakie jak w pokrewnych językach tak i w naszym nie urábiają jimiesłowów biernych.

Imiesłowy. Osobliwy czasu teraźniejszego. Wołając. Osobliwy czasu przeszłego. Zawoławszy. Imiesłów zwyczajny czasu teraźniejszego. Wołający. Imiesłów bierny. Wołany. Zawołany.

[…] Wyrażenia bierne obcych języków rozmaicie oddajemy. I tak […] albo je na czynne przerabiamy […]. Albo używamy imiesłowu biernego na ny, ty ze słowem być, bywać, zostać […]. Albo przez użycie słowa zaimkowego w trzeciéj osobie liczbie pojedyńczéj albo mnogiéj [...]. Albo używając słowa nieosobiście w czasie teraźniejszym i przeszłym w trzeciéj osobie liczby mnogiéj, a w czasie przeszłym imiesłowu biernego rodzaju nijakiego liczby pojedyńczéj na no, to z biernikiem zaimka lub istotnika [...].

Uwaga. Tak samo odmienia się imiesłów bierny, kończący się na ty-ta-te, np. szyty-ta-te.

Imiesłów bierny (participio passivo), zakończony w I. klasie na ado, w II. i III. klasie na ido; jest odmienny, t. j. w rodzaju żeńskim kończy się na ada, ida; w liczbie mnogiej na ados, idos, adas, idas. Na prz.: chamado wołany, chamada wołana, chamados wołani, chamadas wołane [...].

Strona bierna składa się z odmiany czasowników posiłkowych: być, bywać, zostać, i z imiesłowów, zakończonych na ny — na — ne lub ty — ta — te, czyli imiesłowów biernych.

Imiesłów współczesny i uprzedni. Imiesłów przeszły czynny. Imiesłów bierny.

Imiesłów bierny: bity, (prze)czytany-a-e.

[...] że to formy analogiczne, widać z tej mięszaniny, jak i z pojawiania się nieznanych na Śląsku: rozkaźnika mlẏi ̯ (Olkuskie, Dobrzyńskie) i imiesłowu biernego zemlǫny (Sandomierskie) [...].

Najszerzej rozszedł się imiesłów bierny na -ony [...].

Imiesłów (Participio)

Czynny (Presente - Activo) | Bierny (Passado - passivo)

tendo - mając | tido - miany

II. Formy słowotwórcze: 1. ★bezokolicznik (infinitivus); 2. ★imiesłów (participium): ★przymiotnikowy i ★przysłówkowy; ★współczesny i ★uprzedni; imiesłów ★przeszły czynny; ★imiesłów bierny.

Fakultatywności rodzimej terminologii gramatycznej położył tamę podręcznik polszczyzny O. Kopczyńskiego [...].

Coniugatio — czasowanie [...], participium flexible — imiesłów, uczestnik (t. 2, przyp.), imiosłów (wyd. z r. 1817) zwyczajny, inflexible — osobliwy, activum — czynny, passivum — bierny [...].