terminów gramatycznych online
imiesłów czasu teraźniejszego
Cytaty
Imiesłów czasu térazniéjszégo kończy się zawsze na ing, i może się kłaśdź, albo rzeczownie, albo przymiotnie. Gdy się kładnie rzeczownie czy przymiotnie, służy mu to, cośmy mówili o rzeczownikach i Przymiotnikach.
Słowa niedokonane nijakie mają trzy imiesłowy 1) czasu teraźniejszego, np. płynący; 2) czasu przyszł. mający płynąć. 3) imiesłów nieodmienny czyli osobliwy 1wszy płynąc […].
O formowaniu imiesłowów czynnych lub nijakich na szy i ąc, oraz imiesłowu czasu teraźniejszego na ny. I. Imiesłów na szy […] formuje się od 3ciéj osoby liczby pojedyńczéj rodzaju męskiego w następujący sposób. 1) Jeżeli przed ł jest samogłoska, ł przed szy zamienia się na w, dlatego, że tak samogłoska, jak i zakończenie imiesłowu szy, wymawiają się bez dotknięcia podniebienia językiem; głoska więc zębowa w, jest dogodniejszą pomiędzy niemi, aniżeli głoska odbita podniebienna ł [...] 2) Jeżeli przed ł jest spółgłoska, po ł dodaje się szy [...]. II. Imiesłów na ąc formuje się przez dodanie e do 3ciéj osoby czasu ter. l. m. [...]. III. Imiesłów na ący tak się formuje, i od takich słów pochodzi, jako imiesłów na ąc, dodając po c na rodzaj męski samogłoskę y, na żeński a, na nijaki e [...].
Imiesłowy służą do krótszego, jaśniejszego i ozdobniejszego wyrażenia myśli naszych, [...]. Imiesłów czasu teraźniejszego; zastępuje słowo w trybie okolicznym z przysłówkiem: jak, z spójnikiem: gdy, lub z zaimkiem: co, który, a, e.
Ten wzór mało ma stopniujących się przymiotników: bo zakończenie cy jest pospolicie imiesłowów czasu teraźniéjszego, zakończenie czy pospolicie nadané przymiotnikóm bardzo odznaczonego i wysokiego w myśli stopnia [...], zakończenie rzy nie ma żadnego.
Ponieważ tu najwięcéj jest słów dokonanych [...[ przeto słowa tego wzoru niemają czasów teraźniéjszych [...] z zatém i imiesłowów teraźniejszych niemają.
Słowa dokonane nie mają imiesłowu czasu teraźniejszego, ponieważ działanie dokonane już nie jest teraz odbywające się; nie mogą go nawet mieć, ponieważ słowa te nie mogą mieć czasu teraźniéjszego, z którego trzeciéj osoby l. m. tworzyć się powinien imiesłów [...].
Imiesłów [...] czasu teraźniejszego czynny i niijaki od Czków nijakich (nierodzajowany, przysłówkowy) grając, (rodzajowany, przymiotnikowy) grający, a, e, bierny (odmienny, przymiotnikowy) grany-, a-, e.
Be. 1. Znaczy byt, istnienie, stan, służy do czasowania słów biernych, oraz z imiesłowem czasu teraźniejszego do wyrażenia ciągłej ale niedokonanej czynności, lub gdy się co innego w ciągu jej dokonywania wydarzyło.
Powiedzieliśmy mówiąc o imiesłowie czasu teraźniejszego [...] że on dodaje się do każdego czasu słowa posiłkowego to be dla oznaczenia ciągle trwającéj ale niedokonanéj czynności, lub gdy co innego w czasie jéj dokonywania zdarzyło się.
Ułatwiwszy się ze spájaniem końcówek osobowych w języku polskim i starosłowiańskim, przystępujemy obecnie do spájaniá końcówek bezosobowych, a nájpiérw do końcówki nt jimiesłowu czasu teráźniejszego, którá jest spoiną temu jimiesłowowi w sanskrycie, greczyznie, łacinie i litewskim języku [...].
Imiesłowy są różne według znaczenia słów. Imiesłów czynny czasu teraźniejszego kończy się na ący […].
W formie czynnej używają się następujące imiesłowy: 1. imiesłów czasu teraźniejszego, używa się go albo przymiotnie tj. odmiennie, przez rodzaje, liczby i przypadki, np. napominający-a-e, chwalący-a-e, kochający-a-e, albo przysłówkowo tj. nieodmiennie, np. napominając, chwaląc, czytając, kochając.
Nieumieszczałem słów przez wszystkie trzy rodzaje, bo o drugie tyle prawie niepotrzebnie papieru by zajęło; dosyć w Jmiesłowach czasu teraźniejszego one wykazałem wszędzie, i na wstępie czasowania.
Jimiesłowy czynne czasu teraz. Od słowa Wzywają tworzy się Wzywają-c Wzywający-ca-co.
§ 104. W języku naszym mamy w stronie czynnej następujące cztery imiesłowy:
1.Imiesłów czasu teraźniejszego, a to:
a) przymiotny, odmienny: biorący, dźwigający, siedzący, mogący, uczący się,
b) przysłówkowy czyli współczesny (nieodmienny): biorąc, dźwigając, siedząc, mogąc, ucząc się.