terminów gramatycznych online
wyraz zdrobniały
Język: polski
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1863, Mał/1879
- O 2 i 4m przypadku liczby mnog. rzecz. męskich na ow: Oż/1883
- O przenośniach: Rew/1845
- O samogłoskach. O znamionach nad samogłoskami (J. Mroziński): Rozp/1830
- Prawidła samogłoskowe: Malin/1869
- Rozdział I. Rozbiór wyrazów w ogólności: Szt/1854
- Rzeczownik: Br/1848
- Spis rzeczy i wyrazów: Rozp/1830
- Wyrazar: Prz/1816
Cytaty
ŚWISTEK: wyraz zdrobniały z pierwaka Świst.
Przetwarzając zatem rzeczowniki żeńskie i nijakie na wyrazy zdrobniałe, uskuteczniamy dwa działania: okrzesując słowa z końcowych samogłosek (ryb[a] ka), lub zmieniając miękkie końcowe ich spółgłoski na twarde (ni[ć] tka), niszczymy w nich piętno ich żeńskiego lub nijakiego rodzaju.
To, cośmy powiedzieli o wyrazach zdrobniałych zakończonych na ka lub ko, ściąga się do wszystkich słów, które na sposób zdrobniałych, chociaż niekiedy od nieużywanych wyrazów, tymże samym utworzono sposobem, np. borówka, krzyżówka.
WYRAZY zdrobniałe, 544; 96.
Z tych uformowane [wyrazy] zdrobniałe byle miały: k, przed: o, mają przyimkowy jak 3ci, np. gniazdeczku, w gniazdeczku; skrzydełku, w skrzydełku, w pisemku [...].
Rzeczowniki zdrobniałe i zgrubiałe tworzą się tylko z rzeczowników piérwotnych wszystkich trzech rodzajów. Zdrobniałe wielogłoskowe mają pospolicie zakończenie męskie na ek, żeńskie na ka, nijakie na ko […]. Głoski naczelne zmienne zmieniają się często w rzeczownikach zdrobniałych [...]. Niekiedy wcale się nie zmieniają [...], a szczególniéj gdy pochodzą od rzeczowników rodzaju nijakiego [...]. W l. m. głoska naczelna k nie zmienia się na c nawet wtenczas, kiedy wyraz zdrobniały oznacza osobę męską [...]. Jeśli wyraz zdrobniały jeszcze bardziéj drobnieje, wtenczas głoska naczelna rzeczownika zdrobniałego k bez względu na rodzaj zamienia się na cz [...]. W wyrazach jednozgłoskowych, rzeczownik zdrobniały kończy się najczęściéj na ik albo yk [...]. Podobnież rzeczowniki męskie zakończone na głoski złożone, w zdrobnieniu mają zakończenie na yk [...]. Niekiedy głoski podrzędne rzeczownika ulegają zmianie w zdrobnieniu [...].
Wyraz [...] zdrobniały, to jest oznaczający maleństwo, lub pieszczenie, np. człowieczek dobrzuchny, lulać.
Wyrazy, które małość rzeczy albo jakąś pieszczotliwość wyrażają, nazywamy zdrobniałymi (deminutiva), np. chłopek, córeczka, konik, [...] Józinek itd.
Tak samo się rzecz má w rzeczownikach męzkich pochodnych s pogłosem k […], również w wyrazach zdrobniałych […].
Wyrazy, które małość rzeczy albo jakąś pieszczotliwość wyrażają, nazywamy ZDROBNIAŁYMI (deminutiva), np. chłopek, córeczka, konik, [...] Józinek itd.
Żeńskim rzecz. tylko służy prawo zakończeń na li. ji, ni, ń, ci, rzy, czy, ż, i t. d. i rodzajowi średniemu w zdrobniałych tylko wyrazach na ci, si, zi, tych dzieci i t. d.
W kocioł osioł, coraz bardziej wypierających nawet z języka pisanego starsze postaci na -eł, mamy oddziaływanie głoski ł; w zdrobniałych, gdzie samogłoska była stała, odbyło się to wcześniej koziołek. ...