terminów gramatycznych online
liczebnik wieloraki
Język: polski
- Części mowy: ZwO/1924
- Część I (wstępna): Jes/1886
- Część II. Rozdz. 2. Odmiany. (Fleksya) : Jes/1886
- Część druga. Odmiana imion: Lor/1907
- Deklinacja II (Nominativus, Vocativus, Accusativus singularis...): Łoś III/1927
- Fleksja czyli nauka o odmianach: Kr/1897
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1863, Mał/1879
- Nauka o wyrazach. Nauka o znaczeniu wyrazów: Król/1922
- Nauka o znaczeniu wyrazów (semantyka): Szob/1923
- Nauka odmiany wyrazów: Kon/1920
- O liczebniku: Kam/1870
- Odmienne części mowy: Lerc/1877
- Semantyka: PolTerm/1921
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik, t. 2: H-M: SW/1900-1927
- Słownik, tom IX (T-Wyf): Dor/1958–1969
Liczebnik jako część mowy tradycyjnie w gramatykach pol. wydzielany jest na podstawie kryteriów znaczeniowych [...]. Ze względu na znaczenie dzieli się l. na: l. główne, l. zbiorowe, [...], wielorakie (dwojaki, wieloraki; trojako), mnożne (podwójny, poczwórny, potrójnie).
Cytaty
Liczebnikami wielorakimi albo mnożnymi (multiplicativa) w ogóle nazywamy takie, które wyrażają jakąś mnogość albo rozliczność części, sposobów, własności, rodzajów, itp., wchodzących do składu rzeczy; np. linia geometryczna jest dwojaka, prosta albo krzywa; korzyść z nauk jest podwójna.
Liczebniki są [...]: wielorakie, które pokazują rozliczne gatunki lub własności jakiejś rzeczy, np. chleb jest dwojaki, żytni i pszenny.
Wielorakie czyli mnożne liczebniki są takie, które wyrażają mnogość albo rozliczność części, sposobów, własności, rodzajów itd. należących do składu rzeczy. Liczebniki wielorakie czyli mnożne odpowiadają na pytanie: iloraki? iloraka? ilorakie? i są następujące: pojedynczy-a-e, podwójny-a-e, potrójny, poczwórny, poszóstny, dziewiętny, dziesiętny [...]
§. 213. Liczebnikami wielorakimi albo mnożnymi (multiplicativa) w ogóle nazywamy takie, które wyrażają jakąś mnogość albo rozliczność części, sposobów, własności, rodzajów, itp., wchodzących do składu rzeczy; np. linia geometryczna jest dwojaka, prosta albo krzywa; korzyść z nauk jest podwójna.
Liczebniki: pojedyńczy, podwójny, potrójny, albo: jednaki, dwojaki, trojaki, albo: jednokrotny, dwukrotny, trzykrotny itp., nazywamy [liczebnikami] wielorakiemi albo mnożnemi, ponieważ wyrażają jakąś mnogość i wielorakość części lub własności, wchodzących do składu pewnej rzeczy.
Do przymiotników zbliżają się wielce zakończeniem czyli formą imiesłowy (jak pierwszy, a,e.— drugi, a, e, itp.); dalej liczebniki wielorakie (jak pojedyńczy, a, e,—jednokrotny, a, e,— tyloraki, a, e, itp.);
Liczebniki wielorakie oznaczają rozliczność części składowych lub własności danego przedmiotu: jednaki, dwojaki, trojaki, czworaki, pięcioraki, ... tyloraki, iloraki, wieloraki.
Liczebnik, a, 2. [...] b) gram. część mowy, oznaczająca stosunek liczbowy: Liczebniki oznaczone, nieoznaczone, główne, zbiorowe, porządkowe, wielorakie czyli mnożne, podziałowe.
Liczebniki wielorakie (numeraes proporcionaes): simples jednaki, pojedynczy, duplo podwójny, dwojaki, triplo trojaki, trzykrotny, [...].
§ 78. V. Liczebniki wielorakie. Linja może być dwojaka: prosta albo krzywa. Korzyść z nauki jest podwójna: dla siebie i dla drugich. Motyle bywają trojakie: latające za dnia, o zmierzchu i w nocy. Liczebniki takie, jak: dwojaki, -a, -e, podwójny, -a, -e, trojaki, -a, -e, czworaki, -a, -e, poczwórny, -a, -e, i t. d. oznaczają, że osoby lub rzeczy mogą być różnego rodzaju, i nazywają się liczebnikami wielorakiemi. Odpowiadamy niemi na pytanie: iloraki?
Liczebniki porządkowe i ilościowe (główne, ułamkowe, zbiorowe, wielorakie, mnożne) oznaczone i nieoznaczone.
Ze względu na znaczenie dzielimy liczebniki na: 1. porządkowe (pierwszy, wtóry, setny...), 2. ilościowe, z pośród których wyróżniamy: a) główne (pięć, dziesięć...), b) ułamkowe (pół, półtora, półtrzeci...), c) zbiorowe (czworo, dzisięcioro...), d) wielorakie (dwojaki, trojaki...), e) mnożne (podwójny, potrójny), 3. oznaczone (dziesięć, ośmnaście...), 4. nieoznaczone (mało, wiele, kilka...)
Liczebniki wielorakie wskazują na liczbę odmian lub gatunków, w jakich się ukazują przedmioty, nap. dwojaka (odpowiedź), czworaki (sposób).
[Liczebniki] Wielorakie (multiplicativos):
simples - pojedyńczy, jednaki (a, ie)
duplo (duplice) - podwójny, dwojaki
Ta sama końcówka -a (niepochylone) w G. sg. deklinacji niezłożonej przymiotników: dobra wiekujego Kśw. b r; w Fl. od oblicza gospodnowa, 95, od mała 16 [...]. Także od liczebników porządkowych i liczebnika sto: połtora sta drzewa 1397 Stppp. VIII, nr. 5855, połtrzecia sta lat Gn. 184 b [...], oraz w [liczebnikach] wielorakich: sześciora świni 1408 Piek. 362, dziesięcioro, ok. 1465 SKJ. I, 4.
★Liczebniki (numeralia) ★oznaczone i ★nieoznaczone: a) ★porządkowe (ordinalia), b) ★ilościowe: 1) ★główne (cardinalia), 2) ★ułamkowe, 3) ★zbiorowe, 4) ★mnożne, 5) ★wielorakie.
Wielorakie, p. liczebniki.
Wieloraki [...]. ∆jęz. Liczebnik wieloraki «liczebnik wskazujący na liczbę części składowych lub właściwości danego przedmiotu»: Na pytanie iloraki? odpowiadają liczebniki: dwojaki, trojaki, czworaki itp., które nazywamy liczebnikami wielorakimi. Lehr Gram. 109.
Podobną popularność, jaką za czasów Oświecenia zyskał podręcznik Kopczyńskiego, w drugiej połowie dziewiętnastego wieku osiągnęła gramatyka A. Małeckiego [...].
Nomen substantivum singulare — rzeczownik jednostkowy, abstractum — oderwany, numerale cardinale — liczebnik właściwy, główny, ordinale — porządkowy, collectivum — zbiorowy, multiplicativum — mnożny, wieloraki, indefinitum — nieokreślony, nieoznaczony [...].
Z chwilą uzyskania niepodległości i organizowania na nowo szkolnictwa polskiego przystępując do nauczania języka ojczystego językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej [...].
Semantyka: wyraz samodzielny, rzeczownik oderwany, jednostkowy, liczebnik oznaczony, ilościowy, główny, ułamkowy, porządkowy, zbiorowy, mnożny, wieloraki, nieoznaczony [...].