terminów gramatycznych online
stopniowanie bezwzględne
Język: polski
- Część trzecia. Rzecz o słowach: Such/1849
- Etymologia: Mał/1879
- Etymologia (Słoworód): Mał/1863
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- Nauka o wyrazach. Nauka o znaczeniu wyrazów: Król/1922
- Nauka o wyrazie: Kl/1939
- Nauka o znaczeniu wyrazów (semantyka): Szob/1923
- O Partykułach: Malin/1869
- O przenośniach: Rew/1845
- Odmienne części mowy: Lerc/1877
- Semantyka: PolTerm/1921
- Słowniczek: Gaert/1927
Stopniowanie. [...] Wyróżnia się stopniowanie nierelacyjne (bezwzględne lub absolutne) i relacyjne (względne). Stopniowanie nierelacyjne polega na oznaczeniu intensywności cechy przedmiotów jak gdyby samych w sobie.
Cytaty
(*) Dla uzupełnienia sposobów stopniowania czyli podwyższania, lub zniżania [...], winienem w krótkości nadmienić, iż jest dwojakie: a. Względne b. [Stopniowanie] Bezwzględne [...].
b) Bezwzględnego używamy nieporównywając, czyli bez względu na rzecz inną, przyznając wyższość lub niższość i t. p.
Bezwględne stopniowanie wyraża różną miarę przymiotu bez porównania go na przedmiotach; np. tyl(-i), tylki, cał(-), całki.
W stopniowaniu bezwzględnym zeszczuplając przymioty, tworzymy Przymiotniki zmalałe, i zdrobniałe.
W stopniowaniu bezwzględném wiele Przysłówków mamy w zmalałéj formie.
Bezwzględne zaś stopniowanie (absolute Steig:) stanowią takie odcienie danego przymiotnika, jak np. śliczny dzień, śliczniuchny robaczek, prześliczny obraz, jak najśliczniejszy widok, itd. Tu bowiem podnosimy i zniżamy przymiot rzeczy saméj w sobie — bez względu na to, czy tam coś drugiego jest od niéj śliczniejsze, czy nie.
[...] W mowie potocznéj zwłaszcza ludowéj, urábiá nasz język za pomocą zakończeń uɦno, utko, uteɳko [...] przysłówki zdrobniałe, które prof. Muczkowski niesłusznie zaliczá do jakiegoś bezwzględnego stopniowaniá, będącego sprzecznością samą w sobie [...].
Stopniowanie przymiotników jest dwojakie: porównawcze i bezwzględne. [...] Jeżeli wydaję sąd o przymiocie osób i rzeczy bez względu na inne, ten sam przymiot posiadające osoby i rzeczy, natenczas stopniuję bezwzględnie, np. piękny obraz. Tu objawiłem swoje zdanie o piękności obrazu bez względu na inne, ten sam przymiot posiadające obrazy. Przecudny dzień. Najśliczniejsza okolica.
Stopniowanie bezwzględne czyli nieporównawcze jest takie, przy którem podnosimy i zniżamy przymiot osoby i rzeczy bez porównania jej z inną, taki sam przymiot posiadającą osobą i rzeczą. Takie stopniowanie wyraża się albo za pomocą stopnia równego i najwyższego, np. piękny koń, rozumny człowiek, najzacniejszy obywatel, najpiękniejsza okolica; albo przez przyrostki, albo przez przybranki, albo nakoniec opisowo.
BEZWZGLĘDNE stopniowanie (absolute Steigerung) stanowią takie danéj właściwości odcienie, jak np. biały, białawy, bieluchny [...]. Tu bowiem podnosimy i zniżamy przymiot rzeczy saméj w sobie — bez względu na to, czy tam coś drugiego jest od niéj śliczniejsze, czy nie.
Przymiotnik. Stopniowanie przymiotników. Stopniowanie względne i bezwzględne. Stopniowanie proste i opisowe. Stopień równy, wyższy i najwyższy.
Stopniowanie porównawcze np. „silniejszy niż tamten” wyraża stosunek względem cechy i przedmiotu - stanowi więc stopniowanie względne. Przeciwnie, stopniowanie określające stopień właściwości bez względu na inne podobne, nazywa się: bezwzględne (białawy, bieluchy, bliziutki, malusieńki...).
Stopniowanie bezwzględne polega na tem, że wyróżnianą w przedmiocie właściwość określamy bezwzględnie, to znaczy, bez porównywania jej z takiemiż właściwościami innych przedmiotów lub innemi właściwościami tego samego przedmiotu. Określając w ten sposób właściwość przedmiotu, możemy jednocześnie oznaczać stopień jej natężenia lub też nie oznaczamy jej wcale.
Bezwzględne, p. stopniowanie.
Stopniowanie ★względne, np. długi, dłuższy, najdłuższy i ★bezwzględne, np. długi, przydługi, bardzo długi i t. p.; ★proste, np. piękny, piękniejszy i t. p. i ★opisowe, np. rycerski, bardziej rycerski, najbardziej rycerski.
Istnieje także stopniowanie bezwzględne niektórych przymiotników przy pomocy odpowiednich przedrostków i przyrostków. Np. w przeciętnym stopniu: biały, w słabszym stopniu: białawy, w silniejszym stopniu: bielutki, bielusieńki, bielusi, bieluni, bieluchny, bieluteńki.
Niektóre przysłówki mogą podlegać stopniowaniu bezwzględnemu, np. biało, białawo, bielutko; miło, przemile; głupio, głupawo itp.
Trochę tylko osobliwszych terminów przynosi o ograniczonym zresztą zakresie podręcznik F. Żochowskiego [...].
Thema — jądro, terminatio — końcówka, comparatio — stopniowanie względne, gradus incomparabilis — bezwzględne.
Podobną popularność, jaką za czasów Oświecenia zyskał podręcznik Kopczyńskiego, w drugiej połowie dziewiętnastego wieku osiągnęła gramatyka A. Małeckiego [...].
Radix — pierwiastek, [...], comparatio (periphrastica) — stopniowanie porównawcze (opisowe), gradus incomparabilis — bezwzględne, verbum unicum — czasownik doraźny.
Z chwilą uzyskania niepodległości i organizowania na nowo szkolnictwa polskiego przystępując do nauczania języka ojczystego językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej [...].
Słowotwórstwo [...]; osnowa, temat (nie)zmienny; końcówka, przyrostek fleksyjny; wrostek, stopniowanie (bez)względne, proste, opisowe, rodzaj (nie)dokonany, jednokrotny, wielokrotny.