zdanie współrzędne

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Łaz/1861
• Mał/1863
• Kam/1870
• Lerc/1877
• Mał/1879
• Jes/1886
• Kr/1897
• Kras/1897
• SW/1900-1927
• Kon/1920
• PolTerm/1921
• Król/1922
• ZwO/1924
• Dor/1958–1969
• Kor/1961

Jest jeszcze inny rodzaj zdań złożonych; t. j. takie zdań kilku w jedno związanie, gdzie wszystkie zdania są właściwie główne, gdzie pobocznych nie ma wcale, a gdzie przecież wszystkie razem jednę tylko całość stanowią; np. Wzniósł głowę — cicho wszędzie — do okien się skrada [...].

§. 597. Ponieważ w zdaniach tego rodzaju nie ma żadnych zdań pobocznych, i wszystkie zdania szczególne, wchodzące do ich składu, stoją ze sobą na równi: — nazywamy je przeto zdaniami współrzędnemi (coordinirte Sätze).

Zdaniami współrzędnemi zowiemy kilka zdań niezawisłych od siebie, zestawionych w okresie w ten sposób: że każde z nich ma swój własny podmiot i opowiednik jemu służący.

Są jeszcze zdania złożone, które się składają z dwóch lub więcéj zdań, z których każde jest główne, jedno od drugiego nie zawisłe, chociaż wszystkie razem jedną tylko całość stanowią, np. Wszyscy w domu są zajęci; ojciec pisze, matka czyta, siostra szyje, a brat się uczy. Boże! gwiazdy są wokoło twojéj głowy, pod twoimi nogami fale morza, na falach morza tęcza przed tobą pędzi i rozdziela mgły; brzegi, miasta i ludzie tobie się przynależą, niebo jest twojem. Zdania takie, ponieważ są od siebie niezawisłe, i pomiędzy sobą na równi stoją nazywają się zdaniami współrzędnemi.

Pojedyncze zdania w zdaniu złożonem mogą być albo w stosunku współrzędnym, albo podrzędnym. Współrzędnemi nazywamy te zdania, które od siebie nie są zawisłe, i z których każde samo przez się zrozumiałą myśl wyraża, np. Rolnik sieje, a Bóg wzrost daje. Na wiosnę łany się zielenią, drzewa dostają liści, kwiaty kwitną, ptactwo wesołym i miłym śpiewem napełnia powietrze, bydełko igra po trawie: cała przyroda cieszy się nowem życiem. Zdania współrzędne nazywają się także zdaniami głównemi, i łączą się albo za pomocą spójników albo stoją obok siebie bez wszelkiego połączenia.

Ponieważ w zdaniach tego rodzaju nie ma żadnych zdań pobocznych, i wszystkie zdania szczególne, wchodzące do ich składu, stoją ze sobą na równi: — nazywamy je przeto zdaniami WSPÓŁRZĘDNYMI (coordinirte Sätze).

Zdania złożone współrzędne. § 456. Zdania pojedyncze, z których się składa zdanie złożone, nazywamy albo zdaniami współrzędnymi, albo też zdaniem głównym z podrzędnym [...].

[…] Zdania pojedyńcze, wchodzące w skład zdania złożonego, mogą być albo współrzędne, albo też jedno podrzędne drugiemu. Współrzędnemi nazywają się zdania zupełnie samodzielne, nawzajem od siebie niezależne, które tylko dlatego łączą się w zdanie złożone, że zawierają myśli pokrewne, pozostające z sobą w pewnym związku logicznym [...].

Podrzędny 1. zależny od rzędu wyższego, mniej ważny wobec niego, drugorzędny, niewspółrzędny: Zdania współrzędne i podrzędne.

Zdanie może być: 1) Główne (principal) [...].

2) Współrzędne (coordinada): jest ono także zdaniem głównem, które łączy się za pomocą spójnika n. p. João Ievantou-se e foi a escola (Jan wstał i poszedł do szkoły).

Współrzędny ∆jęz. Zdania współrzędne «zdania pojedyncze, człony zdania złożonego formalnie od siebie niezależne».