zdanie ściągnięte

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Rew/1845
• Łaz/1861
• Mał/1863
• Kam/1870
• Czep/1871–1872
• Lerc/1877
• Mał/1879
• Jes/1886
• Grub/1891
• Kr/1917
• Kon/1920

Zdania ściągnięte (skrócone) są wtenczas, gdy do jednego podmiotu, wiele słów się ściąga, lub gdy do jednego słowa, wiele objektów (przypadków rządzonych) należy, np. wszystkie narody (gdzie ludzie myślą i czują) wyrazy, dobroć, piękność i prawda uważają za jedno-znaczne [...].

§. 598. Zdania należące do składu jednego zdania złożonego, dają się niekiedy ściągnąć na jedno zdanie. Może to mieć miejsce natenczas, jeżeli w dwóch różnych zdaniach albo i w większej ich liczbie, jest jeden i ten sam podmiot, albo jedno i to samo orzeczenie, albo też jedna i ta sama przydawka, albo to samo dopowiedzenie, przedmiot itp. np. Uczucie krąży w duszy, uczucie rozpala się w duszy, uczucie żarzy się w duszy. W takim razie te wyrazy, które się w zdaniach nie powtarzają, stawiamy przy sobie, złączone przez spójniki, albo i bez nich; a to wszystko, co się w każdém zdaniu powtarza, wypowiadamy raz jeden tylko. Powstające w ten sposób zdanie nazywamy ściągniętém (zusammengezogener Satz); np. Uczucie krąży w duszy, rozpala się, żarzy.

Zdanie ściągnięte ma kilka podmiotów ściągających się (czyli odnoszących się) do jednego opowiednika, lub kilka opowiedników wydających sąd o jednym podmiocie.

Zdanie może być proste i ściągnięte. Zdanie proste jest to, w którém jest jeden podmiot i jedno orzeczenie, a ściągnięte jest to, w którém jest dwa lub kilka podmiotów lub orzeczeń.

Jeżeli w dwóch lub więcéj różnych zdaniach jest jeden i ten sam podmiot, lub jedno i to samo orzeczenie, albo jedna i ta sama przydawka, dopowiedzenie, przedmiot itd., wtenczas wyrazy te, i wszystko to, co się w zdaniu powtarza, kładziemy raz tylko, a wszystkie inne wyrazy stawiamy obok siebie i łączymy zapomocą spójników, np. zamiast powiedzieć: Jaś jest leniwy, Jaś jest niegrzeczny, Jaś jest nieposłuszny, powiem: Jaś jest leniwy, niegrzeczny i nieposłuszny. Takie zdania nazywają się ściągniętemi, ponieważ powstają przez ściągnięcie dwóch lub więcéj zdań w jedno.

Jeżeli dwa lub więcej zdań współrzędnych mają ten sam podmiot lub to samo orzeczenie lub jakikolwiek inny członek zdania tensam, natenczas dadzą się także skrócić, i tak skrócone zdania nazywają się zdaniami ściągniętemi, np. Jaś nie chodzi pilnie do szkoły, Jaś w szkole nie uważa, Jaś się nie uczy, Jaś nie zachowuje się tak, jak się uczeń zachować powinien. W tych zdaniach jest ten sam podmiot Jaś, mogę więc je ściągnąć, gdy podmiot raz tylko położę, i powiem: Jaś nie chodzi pilnie do szkoły, w szkole nie uważa, nie uczy się i nie zachowuje się tak, jak się uczeń zachować powinien.

§. 763. Jeżeli sąsiadują ze sobą dwa albo więcéj współrzędnych zdań takiéj budowy, że mają wszystkie ten sam podmiot, albo to samo orzeczenie, albo jakikolwiek inny składnik zdania wspólny pomiędzy sobą: natenczas dają się one ściągnąć na jedno zdanie. Zdanie takie nazywa się ŚCIĄGNIĘTÉM.

Jeśli w dwu lub kilku zdaniach powtarza się ciągle albo podmiot albo orzeczenie albo wreszcie jaka bądź inna część zdania, natenczas można te zdania ściągnąć w jedno zwięzłe zdanie, które dlatego nazywa się zdaniem ściągniętem.

Prócz takich zdań rozwiniętych, w których jest jeden tylko podmiot właściwy, jedno tylko orzeczenie właściwe, spotykają się też zdania pojedyńcze, które zawierają: 1) dwa lub więcej podmiotów przy jednym orzeczeniu, albo też 2) dwa lub więcej orzeczeń przy jednym podmiocie, wreszcie 3) dwa lub więcej dopełnień jednorodnych, czy też 4) dwa lub więcej określeń jednorodnych. Zdania takie nazywamy zdaniami ściągniętymi.

Zdania, które powstały ze złączenia, ściągnięcia kilku zdań współrzędnych w jedno, nazywają się zdania ściągnięte.