terminów gramatycznych online
paragoge
- De Prosodia: UrsMeth/1592 (1998)
- Figurae Etymologicae: Cell/1725
- Index: Kn/1644 (I wyd. 1626)
- O postaciach gramatycznych: Malin/1869
- Słownik: Kn/1644 (I wyd. 1626)
- Wstęp obejmujący pogląd na Głosownią i pojęcie Pierwoskładni: Malin/1869
- Zdanie ósme: Klecz/1767
Cytaty
Paragoge [...] Pol: Dołożenie, Światłość, Światło. Wiśniewska 1998, 67 notuje.
Paragoge, es. ἡ παραγωγὴ [hē paragōgḕ]. Adductio figura Grammatica & Pòética, literam vel syllabam fini dictionis addens. Diomed. Donat.
Paragoge Polonica. Leżęcy pro Leżąc/ Syniec/ Serzéc/ Zrzébiéc/ Dzbániec pro Syn/ Sér/ Zrzébię/ Dzban/ Weźmi/ Weź/ Podzi/ pro Podź.
Są nád to, i inne, ále ich tylko Poetowie záżywáją, jáko [...]. Paragoge, jáko Dicier.
Owszem, kształty dobrze mowienia (Figurae Grammaticae) Znajdują się wszystkie w mowie Polskiej, mało co, albo nic nie rożniące się od sposobu Grekow i Łacinnikow. [...] Jest paragoge, to jest dodanie liter na końcu słow. Na przykład: Źrebiec, weźmij, zamiast Źrebię, wezmi.
Owszem, kształty dobrze mowienia (Figurae Grammaticae) Znajdują się wszystkie w mowie Polskiej, mało co, albo nic nie rożniące się od sposobu Grekow i Łacinnikow. [...] Jest paragoge, to jest dodanie liter na końcu słow. Na przykład: Źrebiec, weźmij, zamiast Źrebię, wezmi.
Dodatnia jest trojaká: 1) w násłowiu nazywá się po grecku Prosthesis, albo prothesis; nazwiéjmy ją dlá zgody w terminologiji z nájnowszą gramatyką czeską [...] przedsuwką lub násuwką; 2) w środosłowiu Epenthesis - wsuwką; 3) w posłowiu Paragoge albo Epithesis - zásuwką.
W pierwszéj części wykázaliśmy jilość brzmień i głosów języka polskiego, jich podziáł na samogłoski i spółgłoski, jednych i drugich rodowód, jich przemiany w skutek jich wzajemnego wpływu na siebie i przyczyny tychże przemián w wyrazach polskich. A poniewáż te wyrazy, w których zachodzą rzeczone przemiany głosek, tych nájpiérwszych i nájpiérwotniejszych żywiołów każdéj mowy ludzkiéj, pod względem gramatycznym nie są jednego i tego samego składu i budowy, i gramatyka porównáwczá prócz głosek odróżniá w składzie i budowie wyrazów i jinne gramatyczne cząstki składowe wyrazów, przeto wyjáśniając prawa głosowe głosek, musieliśmy się mimowolnie spotykać z dopiéro rzeczonemi gramatycznemi cząstkami w skłád wyrazów wchodzącemi, jakiemi są piérwiástek (etymon, radix, niemieckie Wurzel), pień czyli temat (thema, Stamm), nágłos (praefixum, Vorsylbe), pogłos (afformativum, affixum, Nachsylbe, Wortbildungssuffix), końcówka (suffixum, Biegungssuffix albo Endung), spójka (Bindevocal), nasuwka (prothesis, Vorschlag), wsuwka (epenthesis, Einschiebsel), zasuwka (epithesis lub paragoge) itd.