terminów gramatycznych online
wyraz prosty
Język: polski
- Etymologia (Słoworód): Kr/1917
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- Nauka o budowie wyrazów (słowotwórstwo): Szob/1923
- Oddział I. Język samskrytu: SkorM/1816
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słowotwórstwo: PolTerm/1921, Król/1922
- Wyobrażenie, pojęcie, wyraz, znaki pisarskie, głoska, zgłoska, podziały wyrazów: Czep/1871–1872
Cytaty
[...] Język który przyjemném brzmieniem połączonych samogłosek, spółgłosek i wyrazów, tudzież tokiem i składnią mowy, nadzwyczajną obfitością, tak co do prostych jako i oderwanych wyrazów, [...] nad wszystkiemi dotąd nam znajomymi językami, niezaprzeczone ma pierwszeństwo [...].
Wyrazy rozdać, nieszczęście […], mogą być rozdzielone każdy na dwa oddzielne wyrazy: roz i dać, nie i szczęście […]; takie wyrazy nazywają się złożonemi. Lecz wyrazy dać szczęście, dzielić, miód, płynny, nie mogą być rozłożonemi, i dla tego nazywają się prostemi, niezłożonemi.
Wyrazy ze względu na skład są: złożone, które się z kilku wyrazów składają, np. od-dać; niezłożone czyli proste, które się z kilku wyrazów nie składają, np. dać.
Wyrazy, składające się z pierwiastku i przyrostków, są wyrazami prostemi (np. mowa, dawać, konik).
Także wyrazami prostemi nazywają się te, które mają na początku przedrostek (rozmowa, wydawać).
Wyrazy proste i złożone. Wyrazy nierozwinięte (rdzenne) i rozwinięte.
Wyrazy: syn, grób, chodzić, zaliczamy do prostych, natomiast Zalesie, wielmożny, sąsiad, czcigodny, przedmieście ... do złożonych.
Wyrazy, ze względu na ich budowę słowotwórczą, można podzielić na dwie klasy zasadnicze: 1) do pierwszej należą wyrazy, które mają jeden tylko pierwiastek, występujący samodzielnie lub w połączeniu z przedrostkami lub przyrostkami; 2) klasę drugą tworzą wyrazy, które się składają więcej, niż z jednego pierwiastka. Wyrazy pierwszego typu nazywają się wyrazami prostemi, typ drugi nazywamy wyrazami złożonemi.
Proste, p. zdanie; p. stopniowanie; p. wyrazy III.
III. Wyrazy ze względu na budowę słowotwórczą: A. ★proste (simplicia), t. j. składające się z jednego rdzenia: 1) ★nierozwinięte lub ★rdzenne t. j. bez przyrostków, np. lew, czas. 2) ★rozwinięte t. j. z przyrostkami np. lwi-ątko, czas-owy.
Z chwilą uzyskania niepodległości i organizowania na nowo szkolnictwa polskiego przystępując do nauczania języka ojczystego językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej [...].
Słowotwórstwo: wyraz prosty, złożony; złożenie (właściwe), zestawienie, zrost, rdzeń, pierwiastek, wyraz rdzenny, (nie)rozwinięty, przyrostek (słowotwórczy), żywy, martwy [...].