terminów gramatycznych online
quantitas
Język: łaciński
- Appendix. Przydatek: Cell/1725
- Głosownia: Mał/1863, Mał/1879
- Index: Kn/1644 (I wyd. 1626)
- Miscellanea: Woy/1690
- O pismowni w języku polskim: Prz/1816
- Orthographia: Park/1440 (ok.)
- Ortografia Zab/1514: Zab/1514–1515/1518
- Prawidła samogłoskowe: Malin/1869
- Prosodia: SzyPocz/1770, SzyGram/1767
- Słownik: Bart/1544 , Kn/1644 (I wyd. 1626)
- Zbiór nowych słów w tej gramatyce: Gddk/1816
- Zdanie dziesiąte: Klecz/1767
Cytaty
Et quanquam Latini in produccione et correpcione vocalium in scribendo nullam aut paucam faciant differenciam, pro eo, quia de quantitate — produccione et breviacione vocalium — sufficientes habent regulas in libris grammaticorum.
Necesse autem habemus quantitatem vocalium in scribendo geminando et simplando exprimere, quia, ut premissum est, hoc pretermisso magna occurreret in distinguendis significatis dicciorum difficultas.
Et quamquam ipsi latini acutarum vocalium et gravium in scribendo nullam faciant differentiam pro eo, quia de earum quantitate sufficientes atque diffusas habent regulas, quas sciendas per latinos presupponunt.
Quantitas. RN (wykl. przednia).
ILOŚĆ ilość, wielko, mało quantitas S. 128. Zob. JAKOŚĆ, TAKOŚĆ, WIELKOŚĆ.
Quantitas, Ilkość.
Quantitas exorbitans in Latinis et Graecis vocibus. Suspicio, pi longa, melos, e longa. E Adverbium a Secunda breve. Supernè, clarè, et O, Serò, crebrò [...].
Penultimam syllabam in vocibus suis (exceptis semilatinis in a & um desinentibus, cuiusmodi sunt orácya, audytoryum & c. in quibus Latinum accentum seu quantitatem servamus) producunt Poloni.
Pisz tákże Carus, miły: a nie Charus, ponieważ per tropum od Carus drogi, pochodzi, á nie od χάρισ [cháris], z ktorem się áni in Forma, áni in Quantitate, nie zgadza.
W składach słow, ma bydź zachowana ilkość (Quantitas) to jest przyzwoite syllab przeciągnienie, albo skrocenie: ktore znaczy zniżenie głosu, albo podniesienie. Georg: Cnap. Thesauri Polon. Lat. Graeci V. Natężenie. Powiada, że tylko w poprzedzającej, ostatnią syllabę Polacy głos natężają. Trudno jednak przeczyć, żeby (jako w inszych mowach) w Polskim języku, słowa mieć nie miały, ukrytych miar, przeciągania, i skrocenia.
P. Co jest ilkość sylab po Łacinie quantitas? O. Jest wymiar czasu na dłuższe lub krótsze wymawianie syllab, ktore tedy z przeciągiem wymawiają się, długiemi; krotkiemi, ktore prędko zbiegają się, ktore zaś obiema sposobami wymawiać się mogą, albo przynajmniej w wierszu zażywać, spolnemi nazywamy.
Ilkość Sylab po Łacinie zwana quantitas jest wymiar czasu na dłuższe lub krotsze wymawianie sylab; ktore tedy z przeciągiem wymawiają się, długiemi; krotkiemi, ktore prędko zbiegają się; ktore zaś obiema sposobami w wierszu brać się mogą, spólnymi nazywamy.
Wreszcie poimienione przytonki czyli jotowki, bynajmniej nie były stosowane do iloczasu złog w słowach Greckich i Łacińskich, na oznaczenie złogi długiej, krotkiej, wątpawej, bo to w Szkołach umiano wskazywać Uczniom przez osobne znaki: –, ᴗ, ○, zwane iloczasowkami (quantitates).
Quantita[s]. Iloczas.
Pod względem iloczasu (quantitas) nie ma w obecnym stanie języka żadnéj różnicy pomiędzy samogłoskami; wszystkie nasze samogłoski wymawiają się równo, t. j. krótko.
O jiloczasie (quantitas syllabarum) w ogóle, a w szczególności w językach polskim i starosloioiańskim. Tym wyrazem, utworu Kopczyńskiego, oznaczámy trwanie samogłoski saméj, lub okrytéj spółgłoskam i, np. a, na, nad i przez to samo trwanie zgłoski [...].
Obecnie (od początku już XVI w. począwszy) tej różnicy co do długości i krótkości samogłosek - iloczas (quantitas) - nie czujemy już w polszczyźnie: wszystkie nasze samogłoski, czy otwarte czy pochylone, wymawiają się co do miary czasowej zupełnie jednako, t. j. krótko.