terminów gramatycznych online
zdanie nadrzędne
Zdanie nadrzędne. Zdanie w obrębie z. złożonego, od którego zależy syntaktycznie z. podrzędne. Zależność taka może być zaznaczona formalnie (np. za pomocą spójnika upodrzędniającego, formy orzeczenia, szyku) lub może wynikać z kontekstu.
Cytaty
[…] Gdy z zakończeniem pytania, zdanie jest skończone, wówczas znak pytania zastępuje zarazem kropkę. Jeżeli zaś przyłącza się do pytania zdanie nadrzędne, to znak pytania ma tylko znaczenie przecinka […].
Zdanie główne ma większe znaczenie gramatyczne od zdania pobocznego; dla tego téż zdanie główne nazywamy inaczéj [zdaniem] nadrzędném, zdanie poboczne podrzędném.
Zdanie podrzędne i nadrzędne. Zdanie główne i zdanie poboczne. Zdanie podrzędne podmiotowe, orzecznikowe i określeniowe. Zdania określeniowe: przydawkowe, przedmiotowe i okolicznikowe. Zdania okolicznikowe: miejsca, czasu, sposobu, stopnia, celu, przyczyny, skutku, warunku i przyzwolenia. Zdania podrzędne: niepołączone, spójnikowe i względne.
[Zdanie złożone] [...] Pod względem formalnym rozróżniamy zdania: spójnikowe: Żniwo boże szło, ale kąkol rósł. Błysnęło slońce wiosenne i rozpoczęła się w polu praca. i niepołączone: Nil przybiera: będzie dużo chleba [...]. Zdanie główne: Wyruszyliśmy w drogę, nadrzędne (względem pobocznego), poboczne: gdy słońce wschodziło, podrzędne (względem głównego).
Stosunek części zdania złożonego [...]. a) ★podrzędny (zdanie ★nadrzędne i ★podrzędne), formalnie ★niepołączony, np. nie wiem, kiedy powrócę do domu; ★spójnikowy, np. wiem, że jutro odjadę i ★względny, np. znam człowieka, który umie pracować za wielu.
Składni poświęcona była książeczka S. Gruszczyńskiego.
Terminologia. Propositio simplex — zdanie pierwotne, gołe [...], appositio — przydatnia, apozycyja; propositio componens — zdanie spółrzędne, spółrzędnik, principalis — główne, nadrzędne, głównik, subordinata — poboczne, podrzędne, pobocznik, subiectiva — podmiotowe, obiectiva — przedmiotowe, attributiva — przydatkowe.
Obfitą terminologię z zakresu składni zawiera jej właśnie poświęcona a wydana już po ukazaniu się rozprawy Riesa książka A. Krasnowolskiego.
Terminologia. Propositio indicativa — zdanie oznajmujące [...]; appositio — dopowiedzenie, genetivus — dopełniacz, propositio componens — zdanie współrzędne, copulativa — łączne, adversativa — przeciwstawne, principalis — główne, nadrzędne, subordinata — podrzędne, poboczne [...].
Z chwilą uzyskania niepodległości i organizowania na nowo szkolnictwa polskiego przystępując do nauczania języka ojczystego językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej [...].
Składnia: [...], okolicznik, przydawka, dopełniacz, dopowiedzenie, związek współrzędny, podrzędny, zdanie złożone współrzędnie, podrzędnie, współrzędne, łączne, przeciwstawne, główne, poboczne, nadrzędne, podrzędne, podmiotowe, orzecznikowe, określeniowe, przedmiotowe [...].