terminów gramatycznych online
zdanie warunkowe
Język: polski
Zdanie warunkowe. Zdanie podrzędne okolicznikowe wyrażające warunek zrealizowania zdarzenia będącego treścią z. nadrzędnego.
Cytaty
Zdanie łączne spaja się z główném za pomocą rozmaitych Spójników, od których téż i nazwisko bierze; tak będą zdania: [...] Warunkowe: jeśli prawda nie zwycięży, toć zginąć by przyszło.
4. Zdania przyczynowe [...] są pięciorakie: 1. ściśle przyczynowe; 2. wnioskowe; 3. celowe; 4. warunkowe; 5. przypuszczające [...]. 4). Zdanie warunkowe wyraża się spójnikami: jeżeli, li [...], kiedy [...]., gdyby, chyba że, byleby. Jeżeli warunek jest istotny czyli przedmiotowy, to wyraża się trybem oznajmującym; jeżeli zaś jest tylko moźliwém przypuszczeniem, to wyraża się trybem możliwym, np. Chceszli mieć zdrowie, żyj z pomiarkowaniem [...].
§. 785. Zdania warunkowe (conditionale Nabensätze) albo wypowiadają taki warunek jakiéj drugiéj czynności, którego rzeczywistość jest prawdopodobna; albo taki, który choć nie jest niepodobny, to też jednak i na pewne go oczekiwać nie można; albo nareszcie taki, który ani nawet być przypuszczony nie może.
Zdania warunkowe są takie zdania poboczne, które oznaczają, że spełnienie się jakiejś czynności zależy od pewnego warunku. Do połączenia zdań warunkowych ze zdaniem głównem używamy spójników: jeśli, jeżeli, jeśliby, jeżeliby, byle, byleby, gdyby, skoroby, np. Jeśli pilnie uczyć się będziesz, otrzymasz nagrodę. Jeżeli czego nie rozumiesz, zapytaj się starszych i mędrszych. Człowiek niczem nie różniłby się od zwierząt, gdyby go Bóg nie był obdarzył duszą nieśmiertelną. Gdybyś nie był pilnie pracował, nie miałbyś teraz kawałka chleba.
§. 778. Zdania warunkowe (conditionale Nebensätze). Te zdania albo wypowiadają warunek jakiéj drugiéj czynności prawdopodobny— albo mało prawdopodobieństwa mający— albo wreszcie wręcz niemożliwy.
Zdania poboczne, wyrażające warunek, uzupełniający myśl zdania głównego, zowią się [zdaniami] warunkowemi, a spajają się z niém za pomocą spójników: jeśli, jeżeli; jeżeli— (to); jeśli— (to, natenczas, tedy, w takim razie).
Tryb łączący kładzie się zamiast oznajmującego: 1) Po czasownikach, wyrażających życzenie lub strach [...]. 2) Po czasownikach myślenia i mówienia, jeżeli stoją w zdaniu pytającem, przeczącem lub warunkowem.
Zdanie podrzędne określające warunek (zdanie warunkowe) jest właściwie rodzajem zdania przyczynowego, wyraża ono bowiem taką przyczynę, która jest konieczną dla urzeczywistnienia się myśli zdania głównego. Zdania warunkowe łączą się: 1) spójnikiem: jeśli, jeżeli: Jeśli ten człowiek nie skręci karku za młodu, to może pójść wysoko. Sienkiewicz [...] 2) spójnikiem: jeśliby, jeżeliby, gdyby, żeby itp., np Gdy dusza trwożna, to serca blachą zakować nie można. Kondratowicz [...] 3) nie łączą się żadnym spójnikiem, jeśli orzeczenie zdania warunkowego jest imiesłowem nieodmiennym: Chcąc mię sądzić, ze mną trzeba być lub we mnie. Mickiewicz.
Zdania poboczne, wyrażające warunek od którego zawisło spełnienie się jakiejś innej czynności, albo stan jakiś, nazywają się zdania warunkowe.
Zdania warunkowe zaczynają się od spójników: jeśli, jeżeli.
Warunkowe, p. zdanie III.
Podobną popularność, jaką za czasów Oświecenia zyskał podręcznik Kopczyńskiego, w drugiej połowie dziewiętnastego wieku osiągnęła gramatyka A. Małeckiego [...].
Propositio simplex — zdanie gołe, complexa — rozwinięte [...], temporalis — czasowe, comparativa — porównawcze, optativa — zamiarowe, finalis — skutku, causalis — przyczynowe, conditionalis — warunkowe, concessiva — przyzwolone.
Powiązane terminy
- zdanie
- zdanie łączne
- zdanie poboczne
- zdanie podrzędne
- zdanie przyczynowe
- zdanie przysłówkowe
- zdanie złożone
- zdanie złożone z członów nierównorzędnych
- zdanie podrzędne określające warunek
- zdanie przyczyny koniecznej
- zdanie przyczyny logicznej
- zdanie przyczyny niewystarczającej
- zdanie przyczyny realnej
- conditionale Nebensätze