zdanie warunkowe

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Such/1849
• Łaz/1861
• Mał/1863
• Lerc/1877
• Mał/1879
• Jes/1886
• Kras/1897
• Lor/1907
• Kr/1917
• Kon/1920
• Gaert/1927
• Dor/1958–1969
• Kor/1961

Zdanie łączne spaja się z główném za pomocą rozmaitych Spójników, od których téż i nazwisko bierze; tak będą zdania: [...] Warunkowe: jeśli prawda nie zwycięży, toć zginąć by przyszło.

§. 785. Zdania warunkowe (conditionale Nabensätze) albo wypowiadają taki warunek jakiéj drugiéj czynności, którego rzeczywistość jest prawdopodobna; albo taki, który choć nie jest niepodobny, to też jednak i na pewne go oczekiwać nie można; albo nareszcie taki, który ani nawet być przypuszczony nie może.

Zdania warunkowe są takie zdania poboczne, które oznaczają, że spełnienie się jakiejś czynności zależy od pewnego warunku. Do połączenia zdań warunkowych ze zdaniem głównem używamy spójników: jeśli, jeżeli, jeśliby, jeżeliby, byle, byleby, gdyby, skoroby, np. Jeśli pilnie uczyć się będziesz, otrzymasz nagrodę. Jeżeli czego nie rozumiesz, zapytaj się starszych i mędrszych. Człowiek niczem nie różniłby się od zwierząt, gdyby go Bóg nie był obdarzył duszą nieśmiertelną. Gdybyś nie był pilnie pracował, nie miałbyś teraz kawałka chleba.

§. 778. Zdania warunkowe (conditionale Nebensätze). Te zdania albo wypowiadają warunek jakiéj drugiéj czynności prawdopodobny— albo mało prawdopodobieństwa mający— albo wreszcie wręcz niemożliwy.

Zdania poboczne, wyrażające warunek, uzupełniający myśl zdania głównego, zowią się [zdaniami] warunkowemi, a spajają się z niém za pomocą spójników: jeśli, jeżeli; je­żeli— (to); jeśli— (to, natenczas, tedy, w takim razie).

[…] Zdanie przyczyny koniecznej czyli zdanie warunkowe wyraża warunek, od którego spełnienia zależy urzeczywistnienie tego, co orzeka zdanie nadrzędne. Obydwa zdania razem tworzą okres warunkowe; w tym okresie poprzednikiem bywa najczęściej zdanie podrzędne (protasis), następnikiem — nadrzędne (apodosis), a następnik w tym razie zaczyna się od zaimka wskazującego to [...].

Zdanie podrzędne określające warunek (zdanie warunkowe) jest właściwie rodzajem zdania przyczynowego, wyraża ono bowiem taką przyczynę, która jest konieczną dla urzeczywistnienia się myśli zdania głównego. Zdania warunkowe łączą się: 1) spójnikiem: jeśli, jeżeli: Jeśli ten człowiek nie skręci karku za młodu, to może pójść wysoko. Sienkiewicz [...] 2) spójnikiem: jeśliby, jeżeliby, gdyby, żeby itp., np Gdy dusza trwożna, to serca blachą zakować nie można. Kondratowicz [...] 3) nie łączą się żadnym spójnikiem, jeśli orzeczenie zdania warunkowego jest imiesłowem nieodmiennym: Chcąc mię sądzić, ze mną trzeba być lub we mnie. Mickiewicz.

Zdania poboczne, wyrażające warunek od którego zawisło spełnienie się jakiejś innej czynności, albo stan jakiś, nazywają się zdania warunkowe.

Zdania warunkowe zaczynają się od spójników: jeśli, jeżeli.

Warunkowy [...] ∆ jęz. Zdanie warunkowe «zdanie wyrażające pewien warunek, od którego spełnienia zależy inna okoliczność, czynność: Zdania warunkowe są zasadniczo spójnikowe i zaczynają się od spójników: jeśli, jeżeli, gdy, jak itp., po których następuje orzeczenie w trybie orzekającym. Wiecz. Gram. VIII, 200.