Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

litera samobrzmiąca, samobrzmiąca, samo-brzmiąca

Hasło w cytatach: litera samabrzmiąca, litera samobrzmiąca, litery sámobrzmiące, samobrzmiąca, samobrzmiąca litera, samobrzmiące, samobrzmiące litery
Język: polski
Dział: Fonetyka (współcześnie)
  • II. Początki polskiej terminologii gramatycznej. Od Odrodzenia do czasów saskich: Kor/1961
  • III. Krystalizowanie się polskiej terminologii gramatycznej w czasach Oświecenia: Kor/1961
  • Literae: Cell/1725
  • O nauce dobrego pisania i czytania: Lub/1778
  • O słowie: Lub/1778

Cytaty

LITERAE. Litery, w łácińskim Języku, są też sáme Ktore i u Polakow, wyjąwszy w, y ł: Ktorego łácinnicy nie máją, i, K: ktorego rzadko zázywáją. [...] Dzielą się, ná Vocales, przez się: Sámobrzmiące, A. E. I. O. V. do ktorych też należy, Y, w Słowách z Grecczyzny pochodzących; i ná Consonantes, Wspołbrzmiące, jákowe są inne wszystkie.

Dzielą się Rossyjskie Litery na Samobrzmiące (Vocales), Zgodno-brzmiące (Consonantes) i Nieme (Mutae). Samo-brzmiących jest dziewięć: А.Е.И.О.У.Ѣ.Ю.Я.

[Раздѣляются Россїскїя буквы на самогласныя, согласныя и безгласныя. Самогласныя суть девять: А, Е, И, О, У, Ы, Ѣ, Ю, Я; согласныя девятнатцать: Б, В, Г, Д, Ж, З, К, Л, М, Н, П, Р, С, Т, Ф, Х, Ц, Ч, Ш; безгласныя двѣ: Ъ , Ь. Łomonosow, 1757, § 87.]

Wymawiaią E. jak ciękie O. Co się trafia , gdy która samobrzmiąca litera przemieni się przez skłonienie (Declinatio) lub sprzężenie na E. z uderzeniem.

Samobrzmiące litery często moc sylab mają, jak И. i А. w иной, inny, алой, aloes.

Kiedy rzeczenia stają się z sylab, które z samobrzmiącemi mają dwie, lub więcej zgodnobrzmiących; tedy do następującej samobrzmiącej przypisują się te zgodnobrzmiące, które z nią sprzegają się; a reszta należą do poprzedzającej Samobrzmiącej.

Proste słowa wtórego sprzężenia kończące się na Ю. z poprzedzającą, bądź samobrźmiącą, bądź zgodnobrzmiącą, w drugiej, małej liczby, i w innych osobach czasu terazniejszego przemieniają Ю. na ИШЪ, ИТЪ, ИМЪ, ИТЕ, ЯТЪ,

Praktyczny rezultat tego powoływania się na mistrza stanowi u Dobrackiego obok posługiwania się nowożytnymi terminami także ich słownik niemiecko-łacińsko-polski, zawarty w jednej edycji drugiego wydania jego gramatyki.

Terminologia. Litera vocalis — litera samo (sama, s. 158) brzmiąca: diphthongus — dwójbrzmiąca, consonans — spółbrzmiąca.

Więcej ich [terminów] można znaleźć u K. Cellariusa.

Terminologia. Litera vocalis brevis — przez się brzmiąca, samobrzmiąca, wokales (s. 158) krótka, longa — długa, diphthongus — sowito brzmiąca, consonans muta — współbrzmiąca, konsonans (s. 158) niema, liquida — głośna; syllaba — syllaba.

Z języków nowożytnych wiek Oświecenia przynosi znaczne zainteresowanie językiem niemieckim, stąd zaczynają się pojawiać liczne przeróbki gramatyki J.K. Gottscheda [1766]. Już najstarsza z nich posiada nawet słownik terminologii rodzimej

Terminologia. Litera vocalis — litera samobrzmiąca, diphthongus — dwugłośna, dyftong (s. 13), consonans — spółbrzmiąca, syllaba — sylaba.

Dla rosyjskiego napisał go [podręcznik] M. Lubowicz [...].

Terminologia. Litera vocalis — litera samobrzmiąca, głośna (s. 14), diphthongus — dwugłośna, consonans liquida — zgodno-, spółbrzmiąca (s. 9) płynna, lenis — miękka, fortis — twarda, alternans — odmienna, syllaba — sylaba, accentus — uderzenie (s. 8-9), akcent (s. 14).