terminów gramatycznych online
języczek
- 1801 r. zawiązało się „Towarzystwo Przyjaciół Nauk": Oż/1883
- Fonetyka opisowa: Benni/1923
- Głosownia: Kr/1897, PolTerm/1921, Król/1922
- Głosownia (Fonetyka): Kr/1917
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- Nauka o głosce: Kl/1939
- Nauka o głoskach: Szob/1923, Łaz/1861
- Opis fizyjologiczny i rodowód samogłosek: Malin/1869
- Słowniczek: Gaert/1927
Cytaty
Spółgłoski odbite czyli chwilowe są te, które się wyrabiają przez odbicie narzędzi mownych, tj. jednéj wargi od drugiéj, albo języka od podniebienia, lub też języczka w gardle, jako to: b, p; d, t; dz, c; dż, cz; dź, ć; g, k; brzmienie tych spółgłosek trwa tylko krótką chwilkę, tj. jak krótko, jak krótko trwa odbicie narzędzi mownych [...].
[…] W zupełnym zaś braku poprzedzającéj spółgłoski odbywá się rzeczony opór spádkiem pokrywki krtáni czyli języczka na otwór dycháwki czyli krtáni [...].
Podobnież dzieje się u nas z opisywaniem obszernem gęby, gardła języka i języczka, jaki ton gdzie te narzędzia wydają jak mówić trzeba, którą stronę pocisnąć lub rozdziawić trzeba i t. d.
§ 8. Narządy mówne. Do wydawania dźwięków mowy ludzkiej potrzebne są odpowiednie narządy mówne, a mianowicie: jama ustna i jej części: język, zęby, wargi, podniebienie twarde i miękkie, zakończone języczkiem, i jama nosowa, oraz gardło z krtanią, opatrzoną strunami głosowemi.
Narządy mówne są następujące: 1) jama ustna [...] i jej części: język [...], zęby górne [...] i dolne [...], wargi [...], podniebienie twarde (przednie [...]) i miękkie (tylne [...]), zakończone języczkiem [...].
Narządy mowne. Tchawica. Krtań. Wiązadła głosowe. Szpara głosowa. Chrząstka tarczowa, chrząstka obrączkowa, chrząstki nalewkowe. Nagłośnia. Nasada: jama ustna, jama gardłowa, jama nosowa. Podniebienie miękkie, języczek. Podniebienie twarde. Dziąsła (wypukłość nad zębami). Zęby. Szczęki. Język. Wargi.
W jamie ustnej rozróżniamy: 1) język, 2) podniebienie miękkie zakończone języczkiem, 3) podniebienie twarde, 4) zęby i dziąsła oraz szczęki i 5) wargi.
Jama [...] ustna jest ruchoma i składa się z następujących części: l) warg [...], 2) nieruchomej, górnej i ruchomej, dolnej szczęki [...], 3) dziąseł, 4) zębów, 5) przedniego, twardego i nieruchomego, podniebienia [...] i tylnego, miękkiego i ruchomego, podniebienia [...], 6) języczka [...], mięśnia, którym się kończy miękkie podniebienie i 7) języka.
Przy szeroko otwartych ustach, gdy się wymawia głoskę a z możliwie niskiem opuszczeniem języka, widzi się całość podniebienia miękkiego, zakończonego języczkiem (uvula).
Zasadniczo jest zrozumiałe, że opuszczenie języczka (uvula), które jest warunkiem nosowości, bardzo łatwo może być pod wpływem poprzedzającej lub następującej nosowej głoski przetrzymane lub wcześniej uskutecznione i w ten sposób na głoskę ustną rozszerzone.
Zasadniczo jest zrozumiałe, że opuszczenie języczka (uvula), które jest warunkiem nosowości, bardzo łatwo może być pod wpływem poprzedzającej lub następującej nosowej głoski przetrzymane lub wcześniej uskutecznione i w ten sposób na głoskę ustną rozszerzone.
Wyraz tęskny, który wykazuje na pozór wprost przeciwne zjawisko w porównaniu z omówionemi w poprzednim § sławetny itd., przedstawia naprawdę odmienne warunki fonetyczne, bo spółgłoski t d, stojące bezpośrednio przed n, a różniące się od niego tylko i właśnie przyparciem języczka, bezpośrednio przegradzały obustronne jego opuszczenie (-ętny-, to znaczy przy ę języczek był opuszczony, przy t przyparty, przy n znowu opuszczony, a wszystko przy tej samej artykulacji języka).
Języczek, p. narządy mowne.
★Narządy mowne: ★płuca, ★tchawica i jej górna część, t.j. ★krtań. [...] ★Nasada: ★jama gardłowa, ★nosowa i ★ustna: ★wargi (labia), ★zęby (dentes), ★dziąsła (alweole), ★podniebienie: a) ★twarde (palatum), b) ★miękkie (velum), zakończone ★języczkiem (uvula), zamykającym wejście do jamy nosowej. Język; części: a) koniec (apex, apikalny), b) brzeg (corona, koronalny), c) grzbiet (dorsum, dorsalny), d) osada (radix, radykalny).
(... ) różne części jamy ustnej w rozmaity sposób pracują przy wymawianiu przez nas głosek; nazywa się je też narządami mownymi. Są nimi: wargi, zęby, dziąsła, podniebienie twarde (od linii łączącej ostatnie zęby trzonowe) i miękkie zakończone języczkiem, wreszcie język, w którym wyróżnić można przód (1½ cm końca języka), środek (część pod twardym podniebieniem), tył (reszta języka ku osadzie).