krtań

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Jak/1823
• Rozp/1830
• Desz/1846
• Szt/1854
• Malin/1869
• Czep/1871–1872
• Mał/1879
• Jes/1886
• Kr/1897
• Kr/1917
• Kon/1920
• PolTerm/1921
• Król/1922
• Benni/1923
• Nitsch/1923
• Szob/1923
• Gaert/1927
• Kl/1939

Zowiémy ją takoż językiem, od jednego z narzędzi mównych, mocą których głosy różne urabiać jesteśmy zdolni. Narzędzie te są: gęba, język, zęby podniebienne, garło, krtań, płuca.

Nikt nie rozmawia z cyrklem w ręku, dla wymierzania za każdą głoską otworu ust lub krtani.

Język składa się z wyrazów, wyrazy z brzmień w mowie. Brzmień tych oddanie, czyli wymawianie uskutecznia się przy pomocy następnych narzędź mowy: ust, płuc, języka, zębów, podniebienia i krtani za przewodnictwem żywego głosu nauczyciela wymawiać i czytać uczącego [...].

Głos ludzki [...] pochodzi z płuc, a urabia się za pomocą ust, krztani, gardła, języka, podniebienia, zębów, warg, nosa i t.d.

[...] Samogłoska jest to głos wydobyty s piersi a ráczéj s krtani za pomocą płynącego s płuc powietrzá, przechodzący przez kanáł mowny. Od różnicy wewnętrznéj formy tegoż kanáłu zawisła różnica jednéj samogłoski od drugiéj. I tak przez jinną formę kanáłu mównego płynie głos samogłoski a, przez jinną zaś głos samogłoski u itd. W chwili trwaniá głosu samogłoski kanáł mówny musi być nieruchomy, gdyż za każdą i nájmniejszą zmianą wewnętrznéj formy kanáłu powstaje natychmiást jinná samogłoska [...].

Powiedzieliśmy […], że każdá samogłoska jest głosem za pomocą jidącego s płuc powietrzá s krtani czyli głośni (glottis) wydobytym […].

Współgłoska albo (opuszczając w) spółgłoska jest to znak dla wyrażenia głosu wspólnie z inném brzmieniem, urobioném któremkolwiek narzędziem mowy, jako to: wargami, językiem, zębami, podniebieniem, gardłem czyli krtanią […].

SAMOGŁOSKĄ, nazywamy brzmienie, powstające za wydaniem głosu przy większém lub też mniejszém otworzeniu ust naszych puszczonego przez ów kanał nasz mowny, który się w głębi krtani poczyna, a na wargach lub też na otworach nosowych kończy — bez żadnego przy tém czynnego współdziałania tych poszczególnych, w rzeczonym kanale umieszczonych narzędzi mownych, jakimi są np. wargi, zęby, język, podniebienie i gardło.

Organa mowy dzielą się na:

1-sze organa głosu: płuca i drogi oddechowe, do których należą: oskrzela, tchawica i krtań ze strunami głosowemi,

2-ie organa artykulacyi, nazywane w gramatykach narzędziami mownemi i służące do urabiania głosu: gardziel, jama ustna i jama nosowa; jamę ustną stanowią: podniebienie, mięśnie policzkowe, język, zęby, wargi.

Narządy mówne są następujące: [...] 1) jama ustna [...]; 2) jama nosowa [...]; 3) krtań [...] opatrzona błonami, czyli strunami głosowemi [...].

Spółgłoski wymawiamy, wydobywając głos z piersi i równocześnie używając poszczególnych narzędzi mowy, któremi są: krtań, podniebienie, zęby, język, wargi.

Narządy mowne. Tchawica. Krtań. Wiązadła głosowe. Szpara głosowa. Chrząstka tarczowa, chrząstka obrączkowa, chrząstki nalewkowe. Nagłośnia. Nasada: jama ustna, jama gardłowa, jama nosowa. Podniebienie miękkie, języczek. Podniebienie twarde. Dziąsła (wypukłość nad zębami). Zęby. Szczęki. Język. Wargi.

Gdy wydech, wydobywający się z płuc przez tchawicę i krtań, wprawi w ruch wiązadła głosowe [...] otrzymujemy wrażenie głosu (a, o, e, i, y, u) o różnem zabarwieniu, zależnie od tego, jaką formę przybiera jama ustna. Głoski te możemy łatwo wymawiać same, bez połączenia z innemi, stąd ich nazwa: samogłoski w przeciwstawieniu do takich głosek, przy których tworzeniu czynne są narządy mowne (wargi, język, zęby itd). Są to: spółgłoski.

Narząd oddechowy składa się z płuc [...] i tchawicy [...] czyli kanału oddechowego, łączącego płuca z krtanią [...] i dalej z jamą gardłową.

Całość narządu, służącego do wytwarzania dźwięków mowy ludzkiej, składa się z trzech zasadniczo różnych części, mających trzy zasadniczo różne czynności:

z aparatu oddechowego (1),

z krtani (2)

i z wszystkich organów mowy, które się ponad krtanią znajdują, a które jako całość możemy nazwać nasadą (3).

Wstępne zwarcie krtani znaczę przez ., brak jego przez '; ˛ wyraża nosowość,  ̯ niezgłoskotwórczość: a więc np. i ̯   to nosowe niezgłoskotwórcze i (nosowe j); płynne bezdźwięczne odróżniam przez , [...].

Krtań, p. narządy mowne.

Powietrze dostaje się do tchawicy, której górna część zwie się krtanią. Udział krtani w wytwarzaniu głosek jest bardzo doniosły, tam bowiem powstaje ich dźwięczność.