terminów gramatycznych online
litera współbrzmiąca
Język: polski
- Etymologia: SzyGram/1767
- II. Początki polskiej terminologii gramatycznej. Od Odrodzenia do czasów saskich: Kor/1961
- Literae: Cell/1725
- Nomen: Cell/1725
- O ortografii francuskiej: Mal/1700
- Ortografia: SzyGram/1767
- Traktat I. O ortografij francuskiej: Dąb/1759
- Wstęp do Gramatyki: SzyGram/1767
Cytaty
Wokále [...] są te sześć, a e i o u y; wszystkie záś inszé są konsonanty; ták názwáné z łáciny, to jest nie przes się, ále wspuł brzmiącé.
LITERAE. Litery, w łácińskim Języku, są też sáme Ktore i u Polakow, wyjąwszy w, y ł: Ktorego łácinnicy nie máją, i, K: ktorego rzadko zázywáją. [...] Dzielą się, ná Vocales, przez się: Sámobrzmiące, A. E. I. O. V. do ktorych też należy, Y, w Słowách z Grecczyzny pochodzących; i ná Consonantes, Wspołbrzmiące, jákowe są inne wszystkie.
Więcej ich [terminów] można znaleźć u K. Cellariusa.
Terminologia. Litera vocalis brevis — przez się brzmiąca, samobrzmiąca, wokales (s. 158) krótka, longa — długa, diphthongus — sowito brzmiąca, consonans muta — współbrzmiąca, konsonans (s. 158) niema, liquida — głośna; syllaba — syllaba.
Wokale tak nazwane z łaciny, to jest przez się brzmiące, albo swoj własny głos mające są te sześć: a, e, i, o, u, y; wszystkie zaś insze są konsonanty; tak nazwane z łaciny, to jest nie przez się, ále wspuł brzmiące, gdyżby się nie wymawiały bez wokal.
P. Co i ktore są litery wspołbrzmiące? O. Wspołbrzmiące litery są ktore w wymawianiu zdają się łączyć z głośnemi, i tak brzmią, jak gdyby dwie liter było. Gdy bowiem wymawiam nap: literę: b, zdaje się, jak bym mowił razem z literą głośną e, tak: be.
P. Coż sprawuje akcent ostry? O. [...] Ten akcent ma miejsce nad tylko nad wspołbrzmiącymi literami, i nad głośną é.
P. Jest też co powiedzieć o literze u? O. Ta nigdy nie staje się wspołbrzmiącą, choć się łączy z głośną, nie tak jak w inszych językach nap: ujmuj; bo już na to jest osobna litera wspołbrzmiąca w, nap: wodz, ktora wzajem nigdy nie staje się głośną.
P. Gdzież tedy powinno się pisać ch? O. [...] słowem jakakolwiek wspołbrzmiąca litera, albo z głośnych y Greckie, zawsze się pisze ch, nap. chcę, chleb, chłosta, chmura, tchnę, chrost, chwała, chyba.
IV. Wszystkie konsony [skreślone: litery współbrzmiące], wiele ich tylko będzie z początku aż do wokali [skreślone: litery głownej], do niej należą, nap. chrzczo-ny; owszem gdy nie idzie dalej żadna w tym słowie wokala [skreślone: głośna], wszystkie nawet następujące po niej konsony [skreślone: współbrzmiące] jednę z nią składają syllabę jako: deszcz.
O. Kończące się na te głośne litery i lub y; tudzież wszystkie na jakąkolwiek konsonę [współbrzmiącą - skreślone] zakończone, nap: kii, Węgry, chleb, plac.
Zakończone na litery współbrzmiące delikatnie się wymawiające, nad ktoremi kładzie się lub kłaść się był zwykł akcent ostry, to jest: ć, ń, p', ś, ż;
Przeprowadzona jej krytyka w stosunku do Duchênebillota budzi ciekawość, jak wyglądała ona u samego Malickiego, bo każe się spodziewać u niego i pod tym względem szeregu zmian.
Terminologia. Litera vocalis — wokala, przez się brzmiąca, swój własny głos mająca, diphthongus — dyftong, consonans — konsona, konsonans, współbrzmiąca muta; syllaba — syllaba, accentus — akcent.