terminów gramatycznych online
głoska znak alfabetu
Cytaty
A. Wyrazy nasze są albo jedno- albo wielosylabne, np. Bóg, Oj ciec, ła ska wy, mi ło sier ny, naj do bro tli wszy. B. Na oznaczenie wyrazów naszych używamy pewnych znaków, które głoskami (literami) nazywamy.
Widzimy, że niektóre głoski polskie mają; na wierzchu kreski (akcenta). W polskim języku jest tylko jeden akcent prawolewy (od prawej do lewej ręki idący), ale jest on dwojaki; cienki i gruby.
Głosy twarde złożone, cz, sz , rz, ch, szcz, Szcz, (cza, sza, rza, cha, szcza), można by też za głoski pojedyncze rachować, i tak byłoby 43 polskich głosek. Głoski te twarde powinne by nawet tak jak inne pojedynczemi znakami bydź oznaczane, jako to jest w rosyjskim języku.
Polacy przyjęli głoski łacińskie, Rosjanie zaś greckie, i niektóre nowe sobie uformowali.
Litera. Głoska. Vocalis. Samogłoska. Notata. Kreskowanie. Diphtongus. Dwugłoska. Consonans. Społgłoska.
Podział pisowni ten się być zdaje najprostszy i najjaśniejszy; uważać: 1) głoski czyli litery szczególne, ilorako się która pisze; 2) głoski złączone czyli zgłoski albo syllaby; 3) wyrazy całkowite jeden względem drugiego; 4) na koniec, przestanki po wyrazach.
Wyrazy miesczą w sobie różne głosy czyli dźwięki, które w pismie znakujemy głoskami czyli literami, już większemi, już mniejszemi. Głoski te w abecadle polskiém są: a, ą, b [...] ź, ż.
Starożytni w potoczném piśmie: (jak i my dziś często:) nie używali interpunkcyi (przecinkowania:) i zwykle wszystko pisali głoskami jedno-stajnemi. Przedzielali czasem pojedyncze wyrazy lub zdania kropką, dla ułatwienia zrozumieniu pism swoich, i oddzielanie coraz więcej potrzebném uznawali.
Przytoczenia te obcych wyrazów, drukowane bywały odmiennemi głoskami, a w rękopismach albo są odmiennie pisane, albo podkreślone.
Łacinnicy ograniczyli jej [gramatyki] znaczenie, cofnęli ją do głosek, i pisma wszelkiego rodzaju Literaturą nazywali, co znowu na to samo wypadnie, bo gramma, po grecku; litera, po łacinie; a głoska, w polskim języku.
Zasadą pisowni jest wymawianie dobré, które do początkowéj nauki czytania należy. Kto dobrze wymawia swoje wyrazy; ten téż potrafi dobrze je napisać (w) mając na każdé brzmienie znaki pisemne, to jest głoski odpowiedne.
Ze wszystkich języków nasz ma najwięcéj brzmień i widzieliśmy na początku: że téż ma najliczniéjsze głoski, iż tak powiem, tych brzmień wizerunki.
Język polski ma cztérdzieści cztery następujących głosek, które w xiążkach tak się drukują: a, ą, b, c [...] Te same głoski mają w pismie kształt następujący: a, ą, b, c. [...] Tak pisane głoski nazywają się głoskami małemi. Głoski wielkie wymawiają się jak tamte, ale w drukach maja kształt następujący: A, Ą [...]
Głoski dzielą się 1. na pojedyńcze i złożone, 2. na samogłoski i spółgłoski, 3. na naczelne i podrzędne.
Zaczynające się od głosek, które stanowią zakończenia wyrazów poprzedzających. Np. Dobrego gospodarza rzadko owoc prac ginie niepowrótnie.
Na końcu wyrazów odmiennych pisze się ch, która to głoska przed e nie miękczy się przez dodanie i, np. groch, grochem (a nie grochiem); głuchy, głuche (a nie głuchie).
Wyrazy przyswojone piszą się polskiemi głoskami, z zachowaniem zmian, jakim te wyrazy uległy przechodząc do polskiego języka.
Czyni się to dla tego, że wielu takich wyrazów wymawianie dokładnie nie jest oznaczone; prócz tego wiele liter obcych piszących się odmiennie, wypadłoby wyrazić jednakowemi głoskami polskiego alfabetu.
Znamiona, czyli cechy mowy każdego gatunku z osobna, są następne: [...] Pisánej: charaktery czyli znaki piśmienne, lub wykreślne postaci, czyli godła między pewnym ludem używane; te są także rozmaite, np. litery, hiéroglify, karby, węzełki i t.d. Litery czyli głoski są oprócz tego łacińskie, gotyckie, hebrajskie i t.d.
Głosek polskich jest w liczbie 47, jak następują: a, á, ą, b, b', c, ć, cz, d, dz, dź, dż, dż, e, é, ę, f, g, h, ch, i, j, k, l, ł, m, m', n, ń, o, ó, p, p', r, rz, s, ś, sz, szcz, t, u, w,w', x, y, z, ź, ż.
Głoska czyli litera jest to znak piśmienny, będący cząstką abecadła czyli alfabetu.
Głosek w abecadle jest 45, i jedne z nich samogłoskami a drugie spółgłoskami zowiemy.
Miękkość spółgłosek polskich oznacza się trojakim sposobem, albo: 1. przez osobne głoski czyli litery, jak: l, rz, c, cz, itd. np. był, byli; ręka, ręce; noga, nodze; 2. przez dopisywanie głoski i, np. konie, ciotka; 3. przez kréskowanie i kropkowanie, np. koń, cień, łokieć, Boże! itd.
Ileż mamy głównych liter czyli głosek w polskiém abecadle? O. Głosek pierwotnych, głównych, w polskiém abecadle mamy 24 (Wyłącza sie z tego dwie cudzoziemskie: Q, X [...])
[Franciszek Zagórowski] Każda mowa ma swoje odrębną budowę; inny też w niej i odrębny porządek głosek w abecadle być powinien, przeto na innej, daleko rozsądniejszej i stałej podstawie winniśmy wyszukać i utrwalić porządek głosek w abecadle polskiem.
Serbskie bez trudności przepisuje się głoskami łacińskimi, według tego, jak podano jest na jednéj z pierwszych stronic słownika Karadżicza i jak drukują Chorwaci [..] Co do pisma ukraińskiego, najstosowniéjby było trzymać się pisowni Żelechowskiego, to jest: oddawać głoska po głosce łacińskimi znakami pismo ukraińskie, z następnymi modyfikacjami [...].
Ma się rozumiéć, pismo języków słowiańskich, używających głosek łacińskich, powinno być oddawane tak samo, bez żadnéj zgoła zmiany w literach i znakach.
Слова составляются изъ слоговъ, syllab, а слоги изъ буквъ, głosek.