terminów gramatycznych online
konsona
Język: polski
Geneza: z łac. consona
- De syntaxi, abo o złączeniu słów: Sty/1675
- Etymologia: SzyPocz/1770, SzyGram/1767
- II. Początki polskiej terminologii gramatycznej. Od Odrodzenia do czasów saskich: Kor/1961
- III. Krystalizowanie się polskiej terminologii gramatycznej w czasach Oświecenia: Kor/1961
- O Ortografii: Kon/1759
- O grammatyce w powszechności: DwBg/1813
- O ortografii francuskiej: Mal/1700
- O pisowni czyli ortografii: Gott/1787
- Ortografia: SzyGram/1767
- Przypisy do rozdziału I: Kop/1785, Kop/1778
- Przypisy na klassę drugą: Kop/1780
- Rozdział I. O wymawianiu łaciny na wzór polszczyzny: Kop/1778
- Słownik, t. 2: H-M: SW/1900-1927
- Traktat I. O ortografij francuskiej: Dąb/1759
- Wstęp do Gramatyki: SzyPocz/1770
- Wykład znaków i abrewiacji: Tr/1764
Cytaty
Nel przekłáda się odbierájącemu spadkowi w obojgu liczbách tym Imionom, ktore máją ártykuły, przed wokałą nell in Plurali negli, nel, nella przed konsoną in Plurali nei i nelle [...].
Litery się [...] dzielą ná wokále i kónsóny.
Kónsony Fráncuzi według reguły Łácińskiej podzielili ná Likwidy i Muty. Likwidy są 4 té: L M N R, wszystkie insze są Muty.
Litery się naprzód dźielą na wokale i konsony.
V pisze się, kiedy po nim nástępuje Vocalis, z którą złączone stáie się Konsoną.
Co zaś do inszych imion istotnych Polskich, kończące się na konsonę albo y do męskiej, na a , ć, ź do niewiejskiej, a na o, e, ę, um, z literami obiecadłowemi do płci niesłużącej, to jest do trzeciej deklinacyi należą.
IV. Wszystkie konsony [skreślone: litery współbrzmiące], wiele ich tylko będzie z początku aż do wokali [skreślone: litery głownej], do niej należą, nap. chrzczo-ny; owszem gdy nie idzie dalej żadna w tym słowie wokala [skreślone: głośna], wszystkie nawet następujące po niej konsony [skreślone: współbrzmiące] jednę z nią składają syllabę jako: deszcz.
O. Kończące się na te głośne litery i lub y; tudzież wszystkie na jakąkolwiek konsonę [współbrzmiącą - skreślone] zakończone, nap: kii, Węgry, chleb, plac.
Na ki, gdy poprzedza wokala, odmieniają tęż wokalę i syllabę ki na szy, jak: głęboki głębszy [...] gdy poprzedza konsona, samo tylko ki odmienia się na szy, jak: krotki krotszy.
Na ki, gdy poprzedza wokala, odmieniają tęż wokalę i syllabę ki na szy, jak: głęboki głębszy [...] gdy poprzedza konsona, samo tylko ki odmienia się na szy, jak: krotki krotszy.
Konson jest siedmnaście, to jest wszystkie litery procz Wokal i litery h, ktora się nazywa aspiratio.
Litery są dwojakie, Wokale i Konsony [...] Konsony w wymawianiu zdają się łączyć z Wokalami, gdy bowiem wymawiamy literę b, zdaje się, jakbyśmy ją mowili razem z literą e, tak be.
Wokale i lub y stają się Konsonami w tych sylabach: ja, je, ji, jo, ju; czyli przed niemi wokala, czyli konsona będzie, np. od słowa Pani pochodzi: Panie, od Raj, Raju; inaczej musiało by się czytać: Pani-e, Rai-u.
Wszystkie są rodzaju męskiego, kończące się na jaką konsonę.
Litéry czyli Głoski, Większe i mniejsze tęż samą mają postać i brzmienie, tenżé sam podział na Wokalé czyli Samogłoski i Konsony czyli Spółgłoski, też same reguły sylabizowania w obudwu językach.
- i krótkie, brzmi jak y z Konsoną s, c, np. sinciput: ani się łączy w sylabizowaniu z następującą Wokalą [...].
Znamie prawe to jest od prawej ku lewej ręce położone nad Wokalami a, e, znaczy otwarte i pełnymi ustami ich wymawiane: położone zaś nad Konsonami ć, ń, ś, ź, znaczy miękkie czyli pieszczone ich wymawianie, np. sámá, wiélcé, koń, kość, gáłąź.
Kropka, Jednoż znáczy co punkt, z Łácińskiego punctum, á pungendo. Kropkę nad, ż, Polskim, zowiemy osobnym imieniem Przycisk , á to od wymawiania tej Konsony.
Té spółgłoski czyli konsony: d, f , g, h, l, ł, r, t, x, zawsze się jednostajnie piszą.
Dzielę, mówię, głoski czyli litery na większé i mniejszé na Samogłoski i Spółgłoski, czyli na Wokale i Konsony.
e, cokolwiek zamilcza się, maiąc po sobie konsonę czyli spółgłoskę w ostatniey sylabie, np. Getümmel tumult [...].
Głoski dzielą się 1) na Samogłoski czyli wokale: a ą e ę i j o u y: 2) Na Spółgłoski czyli konsony: b c d f g h k l ł m n p r s t w x z. Z nich jedné są wargowe [,,,] 3. na Dwugłoski czyli dyftongi [...] 4. na Trójgłoski: iáy, np. iáy.
Konsona, y, lm. y X Konsonans spółgłoska <Łć. consona>
Zupełnie inaczej wygląda ona w gramatyce włoszczyzny A. Styli [...].
Terminologia. Litera vocalis e, i — litera sama przez się brzmiąca, wokał(a) cienka, subtelna, a, o, u — rubsza, mią(ż)sza, consonans muta — spół brzmiąca, konsonans, konsona (s. 224) niema, lenis — cienka (s. 9—10), fortis — ruba; syllaba — syllaba, accentus — akcent.
Przeprowadzona jej krytyka w stosunku do Duchênebillota budzi ciekawość, jak wyglądała ona u samego Malickiego, bo każe się spodziewać u niego i pod tym względem szeregu zmian.
Terminologia. Litera vocalis — wokala, przez się brzmiąca, swój własny głos mająca, diphthongus — dyftong, consonans — konsona, konsonans, współbrzmiąca muta; syllaba — syllaba, accentus — akcent.
Trochę rodzimych terminów gramatycznych zawiera jeszcze podręcznik S. Konarskiego [...].
Terminologia. Litera vocalis — litera wokal (-a, s. 62), diphthongus — dyftong, consonans — konsona, konsonans, syllaba — syllaba, accentus — akcent.
Daleko więcej rodzimego słownictwa gramatycznego zawierał z natury rzeczy przeznaczony dla Szkoły Rycerskiej podręcznik W. Szylarskiego [...].
Terminologia. Litera vocalis — litera wokala, diphthongus — dyftong, consonans — konsona; syllaba — sylaba, accentus — akcent, quantitas — ilkość.