terminów gramatycznych online
coniunctio disiunctiva
Cytaty
Conjunctio praepositiva – słączenie przekładane, disjunctiva – rozdzielające, expletiva – wypełniające, negatio – zaprzeczenie, interiectio – wołanie.
ODDZIELAJĄCY gram. <coniunctio> disiunctiva oddzielająca R h3v (md). Zob. DAWAJĄCY, POTWIRDZAJĄCY, SPOJENIE, WYPEŁNIAJĄCY, ZŁĄCZAJĄCY, ZŁĄCZENIE.
ROZDZIELAJĄCY gram. <coniunctio> disiunctiva rozdzielająca RN (k. tyt.).
Da [coniunctiones] disiunctivas? ut aut, ve, vel, ne, nec, an, neque.
[Złączenia] rozdzielájące.
Aliae (sc. coniunctiones) coniungendo disiungunt, ut ábo/álbo/vel aut, sive, seu.
Quid est [Coniunctio] Disiunctiva? Quae Verba quidem coniungit, sensum autem disiungit, [id est distinguit.] Ut: Omnis lex obligas, aud ad obedientiam, aut ad poenam.
Złączeniu wiele przypada? Troje. Ktore? Moc, wyobráżenie i rząd. Mocy złączenia wiele kształtow ma? Pięć. Ktore? Złączájące, roździelające, wypełniájące, przyczynę dájące i potwierdzájące.
Coniunctioni quot accidunt? Tria. Quae? Potestas, figura et ordo. Potestas coniunctionum quot species habet? Quinque. Quas? Copulativas,disiunctivas, expletivas, causales et rationales.
(Coniunctiones) disjunctivae. Abo vel álbo/ lub/ lubo/ bądǯ sive, Snadǯ/ Podobno an forte. Ni/ Ani nec, neque, Niǯ/ Niǯli quam.
[Coniunctiones] disiunctivae: ábo vel álbo/ vel, aut, lubo/ lub/ et an, num.
Coniunctio quid est? Złączenie co jest? [...] Potestas coniunctionum quot species habet? Quinque. Quas? Copulativas, disiunctivas, expletivas, causales, et rationales. Moc złączenia wiele kształtow ma? Pięć. Ktore? Złączájące/ roździelájące/ wypełniájące/ przyczynę dájące/i potwierdzájące. [...]
Da disiunctivas, ut aut, ve, vel, ne, nec, an, neque.
Daj roździelájące/ jáko ábo/ ábo/ ábo/ áni/ jeśli/ áni też.
DE CONIUNCTIONE. O złączániu.
Coniunctio jest cząstká, ktora insze części mowy pospołu złącza, jáko to złączájące. Ancora jeszcze [...].
DISIUNCTIVAE Rozłączájące. ò vero, ò pure ábo, lub [...].
[Coniunctiones] disiunctivae: ábo vel, aut; lub, lubo, bądź sive, ni, áni nec, neque, niż, niźli, niżeli quam.
[Coniunctiones] DISIUNCTIVAE. Albo: Aut, vel, sive, seu, i encliticum ve.
Znaczenia łączeń są różne: sprzęgające (Coniunctiones Coniunctivae): и, же, также tak też [...] Rozdzielające (Disiunctivae): или czyli, либо albo [...] Warunkowe (Conditionales ): буде bądź, ежели jeżeli [...] Przeciwne (Contrariae): но lecz, однако jednak [...] Przyczynodajne (Causales): ибо albowiem, понеже ponieważ [...] Wnioskowe (Illativae): и такъ a tak, по сему podług tego.
Spojniki, z powodu rozmaitego znaczenia swego, dzielą się na 12. następujących gatunków:
1) Początkowe (praepositivae), [...].
2) Środkowe (postpositivae), [...].
4) Rozłączne (disjunctivae), np. ani ani, albo albo, a jeżeli, albo inaczej, tak albo tak.
Rozłączny, disjunctivus.
Spójniki spółrzędne są:
1.Zestawne, wyrażające zestawienie dwóch lub więcéj myśli na podstawie podobieństwa i pokrewieństwa: [...].
2.Przeciwstawne, wyrażające przeciwieństwo:
a) Przeciwnicze [...].
c) Wyłączne (disjunctivae) czyli wzajemnie się wykluczające: albo - albo, lub n. p. Dziś albo umrzeć albo wygrać trzeba. (P. Kochan.)