terminów gramatycznych online
coniunctio disiunctiva
Język: łaciński
Cytaty
Conjunctio praepositiva – słączenie przekładane, disjunctiva – rozdzielające, expletiva – wypełniające, negatio – zaprzeczenie, interiectio – wołanie.
ODDZIELAJĄCY gram. <coniunctio> disiunctiva oddzielająca R h3v (md). Zob. DAWAJĄCY, POTWIRDZAJĄCY, SPOJENIE, WYPEŁNIAJĄCY, ZŁĄCZAJĄCY, ZŁĄCZENIE.
ROZDZIELAJĄCY gram. <coniunctio> disiunctiva rozdzielająca RN (k. tyt.).
Da [coniunctiones] disiunctivas? ut aut, ve, vel, ne, nec, an, neque.
[Złączenia] rozdzielájące.
Nec disiunctiva coniunctio, Ani.
Sive aliquando coniunctio disiunctiva, Teren.
Aliae (sc. coniunctiones) coniungendo disiungunt, ut ábo/álbo/vel aut, sive, seu.
Quid est [Coniunctio] Disiunctiva? Quae Verba quidem coniungit, sensum autem disiungit, [id est distinguit.] Ut: Omnis lex obligas, aud ad obedientiam, aut ad poenam.
Złączeniu wiele przypada? Troje. Ktore? Moc, wyobráżenie i rząd. Mocy złączenia wiele kształtow ma? Pięć. Ktore? Złączájące, roździelające, wypełniájące, przyczynę dájące i potwierdzájące.
Coniunctioni quot accidunt? Tria. Quae? Potestas, figura et ordo. Potestas coniunctionum quot species habet? Quinque. Quas? Copulativas,disiunctivas, expletivas, causales et rationales.
(Coniunctiones) disjunctivae. Abo vel álbo/ lub/ lubo/ bądǯ sive, Snadǯ/ Podobno an forte. Ni/ Ani nec, neque, Niǯ/ Niǯli quam.
DE CONIUNctione. Von der Conjunction. Was ist denn bey der Conjunction zu mercken? [...] Disjunctivae. Die da von einander trennen. Abo/ álbo oder.
[Coniunctiones] disiunctivae: ábo vel álbo/ vel, aut, lubo/ lub/ et an, num.
Coniunctio quid est? Złączenie co jest? [...] Potestas coniunctionum quot species habet? Quinque. Quas? Copulativas, disiunctivas, expletivas, causales, et rationales. Moc złączenia wiele kształtow ma? Pięć. Ktore? Złączájące/ roździelájące/ wypełniájące/ przyczynę dájące/i potwierdzájące. [...]
Da disiunctivas, ut aut, ve, vel, ne, nec, an, neque.
Daj roździelájące/ jáko ábo/ ábo/ ábo/ áni/ jeśli/ áni też.
Das VII. Capitel Von dem Fügeworte (DE CONJUNCTIONE) [...] Wie viel sind Bedeutungen bey dem Fügeworte? Achte. I. Welche beydes die Wort und die Sache zusammen fügen. [Copulativae] als: y und / też auch / tákże. [...] II. Welche die Sache voneinander absondern / [Disjunctivae] sind unter andern diese: ábo entweder niż denn. III. Welche eine solche Rede setzen so der nechst vorhergehenden zuwider [Adversativae] Lecz / ále aber [...]. IV. Die jednigen welche eine Ursach bedeuten [Causales] sind folgende / alß: Abowiem / bowiem bo/ denn [...]. V. Die auß denen vorhergestzten Ursachen eine Schlußrede machen [Ratiocinativae] als: Záczym als /dla tego derowegen/ darumb. [...] VI. Die etwas nachlassen oder zugeben [Conceßivae seu Approbativae] das jenige was der vorhergehenden Red zuwider / als: wprawdzie in warheit/ warlich/ lubo wie wol / luboć to / ob wol. VII. Die das vorhergehende erklären (Explantativae) als: miánowićie vornemlich / zwłaszczá / osobliwie sonderlich / jákoto als / ná przykład zum Exempel/ ábo oder. VIII. Die eine Rede mit einem gewissen Beding aussagen [Conditionales] als: Jeśli jeżeli / wo / wo nicht / oprocż żeby es sey denn [...].
DE CONIUNCTIONE. O złączániu.
Coniunctio jest cząstká, ktora insze części mowy pospołu złącza, jáko to złączájące. Ancora jeszcze [...].
DISIUNCTIVAE Rozłączájące. ò vero, ò pure ábo, lub [...].
DE CONJUNCTIONE. Bey der Conjunction ist nichts mehr zu mercken/ als die Significationes, oder Bedeutungen welche sind: [...] Disjunctiva, Welche von ein ander trennen. [...] Bądż/ entweder/ Niż/ Niżli/ denn nur/ Abo/ Albo/ oder/ [...].
[Coniunctiones] disiunctivae: ábo vel, aut; lub, lubo, bądź sive, ni, áni nec, neque, niż, niźli, niżeli quam.
Es giebet mancherley Conjunctiones, denn es sind Copulativæ: als i, und, tez, auch Disjunctivæ: als abo, oder, lub, lubo, bądz, entweder [...], Adversativæ: ale, sondern, zas, aber [...]. Causales: bo, bowiem [...]. Conditionales: iezeli, wenn, tylko, byle, wenn nur. Rationativæ: przeto, przetoz, więc [...].
[Coniunctiones] DISIUNCTIVAE. Albo: Aut, vel, sive, seu, i encliticum ve.
Znaczenia łączeń są różne: sprzęgające (Coniunctiones Coniunctivae): и, же, также tak też [...] Rozdzielające (Disiunctivae): или czyli, либо albo [...] Warunkowe (Conditionales ): буде bądź, ежели jeżeli [...] Przeciwne (Contrariae): но lecz, однако jednak [...] Przyczynodajne (Causales): ибо albowiem, понеже ponieważ [...] Wnioskowe (Illativae): и такъ a tak, по сему podług tego.
Spojniki, z powodu rozmaitego znaczenia swego, dzielą się na 12. następujących gatunków:
1) Początkowe (praepositivae), [...].
2) Środkowe (postpositivae), [...].
4) Rozłączne (disjunctivae), np. ani ani, albo albo, a jeżeli, albo inaczej, tak albo tak.
Rozłączny, disjunctivus.
Spójniki spółrzędne są:
1.Zestawne, wyrażające zestawienie dwóch lub więcéj myśli na podstawie podobieństwa i pokrewieństwa: [...].
2.Przeciwstawne, wyrażające przeciwieństwo:
a) Przeciwnicze [...].
c) Wyłączne (disjunctivae) czyli wzajemnie się wykluczające: albo - albo, lub n. p. Dziś albo umrzeć albo wygrać trzeba. (P. Kochan.)