skłanianie

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Bart/1544
• Desz/1846
• Malin/1869

SKŁANIANIE gram. skłanianie (w oryg. wyraz przekreślony), wstaczanie, Skłanianie declinatio i. inclinatio, inflexio R i5v; Skłanianie, wstaczanie declinacio RN (wykl. przednia; kolumna prawa); declinacio casuum, inflexio Skłanianie, inclinacio RN (wykl. przednia; kolumna lewa). Zob. NAKŁONIENIE.

Kto zastanowi się nad znaczeniem wyrazów przypadek i spadek (casus) w znaczeniu grammatycznych odmian końcowych w imionach; ten zapewne uzna ich niedorzeczność tym większa: że i co innego oznaczają. Wypadało mi więc urobić nowy na to wyobrażenie wyraz skłońnik, który najpiérwszą własność imion skłaniania się do względów myśli końcówką swoją oddaje i innego znaczenia, jako wyraz nowy, niema.

[…] Na zasadach bowiem głosowni opiérają się ostateczne prawidła piérwoskładni, czyli tak zwanéj przez Niemców Formenlehre, którá się rozpáda na trzy części, jako to: 1. na naukę skłánianiá (declinatio); 2. spájaniá (conjugatio); 3. słowotwórstwa (etymologia), które to części już licznemi węzłami łączą, się z duchowym organizmem języka.

[...] Naukę zaś, wyjáśniającą prawidła składaniá wyrazów s piérwiástków za pomocą nágłosów i pogłosów i końcówek nazywámy piérwoskładnią, jidąc za analogiją składni, którym to wyrazem kś. Kopczyński nazwáł naukę wyjáśniającą prawidła składaniá zdáń z wyrazów; albowiem kto chce składać z wyrazów zdania będące obrazem myśli, musi mieć piérwéj już urobione wyrazy, będące obrazem pojęć i jich wzajemnego stosunku do siebie. Piérwoskładnią dzielą Niemcy na słowotwórstwo (Wortbildungslehre), podające prawidła urábianiá temátów, tak jimionowych, jako i słownych, i na naukę skłanianiá (declinatio) i spajaniá (conjugatio), w skutek czego powstają także s piérwiástków i temátów wyrazy za pomocą końcówek, oznaczających zarazem stosunki pojęć do siebie [...].

[…] Temát zaś czyli pień jest to ta część wyrazu, którá, pozbawioná końcówek tak rodzajowych jak i skłonnikowych, jest podstáwą skłánianiá […].