terminów gramatycznych online
spółgłoska podwójna
Język: polski
- Część I. O głoskach: Mucz/1825
- Część V. O pisowni: Jak/1823
- Część pierwsza. O wymawianiu liter: Lor/1907
- Dodatek. Projekt ortografii polskiej w podręcznikach szkolnych: Uchw.AU/1891
- Fizyjologiczny opis spółgłosek: Malin/1869
- Głoski. Znamiona. Czytanie.: Prz/1792
- Główne podstawy mowopisowni polskiej: Oż/1883
- Główne przepisy: Łoś/1918
- O głosowni i wymawianiu: ZwO/1924
- O kreskach i znakach. Zagórowski (na str. 3) i o poprawieniu Abecadła: Oż/1883
- O łagodzeniu języka (K. Brodziński): Rozp/1830
- Pisownia: Kr/1897, Kurh/1852, Łaz/1861, Król/1907
- Spis rzeczy i wyrazów: Rozp/1830
- Wstęp obejmujący pogląd na Głosownią i pojęcie Pierwoskładni: Malin/1869
Cytaty
Samogłoski nawet Krótkie i Wątpliwe robią Zgłoskę Długą, kiedy po którey z nich w jednymże wyrazie następuje albo jedna z trzech spółgłosek poddwoynych, albo dwie przynaymniey spółgłoski innego rzędu.
Spółgłoski są dwojakie: Nieme i Przezpołgłośne: Niemych 9. Dzielą się na: Cienkie trzy: π, κ, τ; Srzednie trzy: β, γ, δ i Dechowane trzy φ, χ, ϑ. Przezpołgłosnych 8. Dzielą się na: Topne cztery: λ, μ, ν, ρ; Podwoyne trzy: ζ ważne za δς; ξ ważne za γς, κς, χς; ψ ważne za βς, πς, φς i pojedynczą σ zwaną Sykiem
Spółgłoski [...] złożone czyli podwójne cz, dz, sz.
Powiedzieliśmy na początku §. 3, że spółgłoski dzielą się na pojedyńcze i podwójne czyli złożone. Złożone spółgłoski są: cz, dz, dź, ch, rz, sz, szcz.
Jak w obcych wyrazach zatracamy podwójne głoski, tak n lubimy w nich podwajać, np. Dyanna, a nawet i w słowiańskiém Dziewanna, Marzanna.
SPÓŁGŁOSKI podwójne, 424. Rzadkie w mowie polskiéj, 215, 421.
(согласныя буквы) [...] Spółgłoski, których jest trzydzieści pięć, dzielą się 1-od, na niekréskowane (безъ знаковъ) b, c, d, f, j, h, k, ł, l, m, n, r, s, t, w, z, ż; kréskowane (со знаками) b’, ć, f’, m’, ń, p’, ś, w’, ź tudzież dź; i podwójne (двойственныя) cz, ch, dz, dź, dż, rz, sz. 2re, na mocne (твердыя) i odpowiadające im słabe (мягкiя), oraz płynne (плавныя).
Spółgłoski pojedyńcze, których połączenie staje się podobném do jednéj podwójnéj, (**) także się rozdzielają, np. mar-znąć, Mir-za, i t. p.
[...] W słowie dżdżysty; nie jest podwojona spółgłoska dż, lecz zbieg spółgłosek: d, ż, dż, przez wyrzucenie e ze słowa deżdż. […] Tylko w litewskich imionach własnych piszą się podwójne spółgłoski, ale się pojedyncze wymawiają, np. Jagiełło [...].
Na początku zgłoski, jak w jinnych językach, nie mogą stáć dwie jednakowe spółgłoski, czyli spółgłoska podwójná, np. bb, cc, itd. […].
[…] Nie piszmy w wyrazach grecko-łacińskich podwójnych spółgłosek […].
Pyt.: Jakiemi literami zastąpiliśmy, te spółgłoski opuszczone? Odp.: Przyjęciem na to miejsce greckiej spółgłoski k, i niemieckiej podwójnej w.
[Franciszek Zagórowski] Potrzeba zamiany spółgłosek podwójnych, jakiemi są ch, cz, dz,rz, sz na pojedyncze objawia się codziennie.
Podwójne spółgłoski zostają n. p. ll, pp: Hellada, Appius, Attyka, Tissafernes.
Podwójne spółgłoski w wyrazach przyswojonych.
W wyrazach polskich grupy liter: ss, zz, cc, ćć, czcz, dżdż, ww, dd, łł, mm, nn, ńń, kk nie oznaczają właściwie dwuch osobnych spółgłosek, lecz bardziej przeciągłe i energiczne wymawianie jednego dźwięku; właśnie to charakterystyczne wymawianie oddaje się w piśmie spółgłoskami podwójnemi, zgodnie zresztą z budową etymologiczną wyrazów.
W wyrazach cudzoziemskich zachowujemy podwójną spółgłoskę etymologiczną, o ile wymawianie jej daje się słyszeć, np. ballada [...] W nazwach gieograficznych i nazwiskach rodowych, zachowujemy podwójne spółgłoski bez względu na wymawianie, jak np.: Apollo, Attyka [...].
Podwójne spółgłoski wymawiają się w języku portugalskim zupełnie tak, jak pojedyncze; wyjmuje się tylko rr, które brzmi mocniej od pojedynczego r.
Podwójną spółgłoskę zachowujemy w wyrazach obcych tam, gdzie się ją powszechnie wymawia, a zatem np. willa, bulla.
Spółgłoski podwójne brzmią jak pojedyńcze (oprócz rr), n. p. elle (éle, on), exaggero (ézaziéru, przesada), progresso (progresu, postęp) i t. d.