czas przyszły niedokonany

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Jak/1823
• Mucz/1825
• Such/1849
• Szt/1854
• Gr/1861
• Łaz/1861
• Mał/1863
• Malin/1869
• Lerc/1877
• Mał/1879
• Oż/1883
• Jes/1886
• Kon/1920
• Szob/1923

Czas na koniec przyszły jest dwojaki: niedokonany na słowa niedokonane, np. będzie siedział; i dokonany na słowa dokonane, np. siędzie.

Czas przyszły niedokonany składa się u nas z posiłkowego słowa będę, i ze słowa, które się czasuje, a które przedniejszém nazwać można. Słowo to przedniejsze albo się kładzie przed posiłkowém, i natenczas używamy go w trybie bezokolicznym […]. Albo się kładzie po posiłkowém, i natenczas używamy go w czasie przeszłym [...]. Zamiast słowa będę, używamy czasem drugiego posiłkowego mam, do którego słowo przedniejsze w trybie bezokolicznym dodajemy [...].

[...] Są także czasowniki dokonane, które nie mają odpowiednich niedokonanych, te są dwojakie: a). Czasowniki: kazać, darować, rzec, pomnieć, i zdołać używają się tak w znaczeniu dokonaném jako i niedokonaném, np. Oto daruję (teraz) ci ten zegarek. Jak sobie kupię złoty zegarek, daruję ci (czas przyszły dokonany) mój srebrny. Te czasowniki mają także imiesłowy tak dokonane jako i niedokonane, co w innych czasownikach jest rzeczą niesłychaną, np. rzekąc (imiesłów czasu teraź.), rzekłszy (imiesłów czasu dokonanego). Czasu niedokonanego przeszłego i niedokonanego przyszłego nie mają [...].

[...] Zdanie przymiotnikowe, zaczynające się zaimkiem względnym który-a-e, kto, co, jaki-a-e, da się wtenczas skrócić gdy tenże zaimek jest w 1. p.; wówczas opuszcza się zaimek względny, a czasy trybu oznajmującego zamieniają się na odpowiednie odmienne imiesłowy, które zgadzają się w rodzaju, przypadku i liczbie ze słowem określoném, tj. z tém, do którego się zaimek względny odnosi. Jeżeli tém słowem określoném jest zaimek wskazujący ten, ta, to, opuszczamy go [...]. Nie tylko czas teraźniejszy przemienia się na imiesłów czasu teraźniejszego, ale także czas przeszły niedok. i przyszły niedok., jeżeli czasy w zdaniu główném i poboczném są te same, bo czas zdania głównego wskazuje spółczesność czynu, np. Komnata była słabo oświetlona lampą, która już dogasała=lampą już dogasającą [...].

UWAGA II. Orzecznik czasowy i łącznik zgadzają się z podmiotem w rodzaju tylko w czasach przeszłych i przyszłym niedokonanym, ponieważ w tych tylko czasach mają końcówki rodzajowe, n. p. piszę (na wszystkie trzy rodzaje), ale: pisałem, am, om i będę pisał, a, o. Podobnie: jestem, ale: byłem, am, om.

Jednolitą formą słowa nazywámy taką, którá się składá s temátu i s końcówki bezpośrednio, [...] lub pośrednio złączonéj s temátem [...]. Te zaś formy, do których rozwáżaniá obecnie przystępujemy, złożone z jimiesłowu lub trybu bezokolicznego i słowa posiłkowego, nazywać będziem formami złożonemi lub omównemi (formae periphrasticae); takiemi są np. koɦać będę lub będę koɦał, oznaczające czas przyszły niedokonany słowa niedokonanego koɦać, gdzie będę jest czasem przyszłym słowa posiłkowego być.

[...] Tryb oznajmujący (modus indicativus) jak w całéj jafeckiéj rodzinie językowéj, tak i w naszym języku nie má żádnego sobie włáściwego znamieniá, jak tego dowodzą wszystkie formy osobowe gramatycznych czasów, náleżących do trybu oznajmującego, o jakich już była mowa w poprzedzających paragrafach, a takiemi są: a) Czas teraźniejszy niedokonany [...]. b) Czas teraźniejszy częstotliwy [...]. c) Czas przeszły niedokonany [...]. d) Czas przeszły częstotliwy [...]. e) Czas przeszły dokonany [...]. f) Czas zaprzeszły niedokonany [...]. g) Czas zaprzeszły dokonany [...]. h) Czas zaprzeszły częstotliwy, (rzadko używany) [...]. i) Czas przyszły niedokonany [...]. k) Czas przyszły częstotliwy [...]. l) Czas przyszły dokonany [...].

Dwa czasy przyszłe, niedokonany i dokonany; np. będę mijał kupował, bił (albo też mijać, kupować, bić będę) — i minę, kupię, zbiję albo uderzę (§. 223, 4).

Niedokonany przyszły zapowiada tylko, że omawiana czynność nastąpi — a dokonany ukazuje i całkowite jéj w przyszłości spełnienie.

Niedokonany przyszły [czas]

Pragnąć Będę

Będziesz

Będzie

Będziemy

Będziecie

Będą.

Czas przyszły: { a) niedokon: będę mówił, albo mówić będę b) częstotl: będę mawiał albo: mawiać będę. c) dokonan: zmówię.

Czas przyszły: { a) niedokon: będę chwalony, b) dokon: będę albo: zostanę pochwalony.

Czasy, tryby, imiesłowy i t. d., utworzone od czasowników dokonanych, nazywają się dokonane.

Czasy, tryby, imiesłowy i t. d., utworzone od czasowników niedokonanych, nazywają się niedokonane.

Mówimy zatem zwykle: czas przeszły niedokonany (chwaliłem), czas przeszły dokonany (pochwaliłem), czas przyszły niedokonany (będę chwalił), czas przyszły dokonany (pochwalę), bezokolicznik niedokonany (chwalić), bezokolicznik dokonany (pochwalić) i t. d.