paragoge

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Mącz/1564 (war. B)
• UrsMeth/1592 (1998)
• Kn/1644 (I wyd. 1626)
• Mon/1722
• Cell/1725
• Kon/1759
• Klecz/1767
• Kop/1778
• Malin/1869

Apocope, pen, pro. fem. ter. Odjęcie, álbo odrzucenie jednej litery od końcá słowá. Ut: peculi, pro peculij. Paragogae est contraria.

Metaplasmos, μεταπλασμόσ transformatio, seu translatio quaedam recti solitique sermonis in alteram speciem, Przeczynienie, Przetworzenie mowy ná inszy obyczaj. Cuius multae sunt species, ut Aphaeresis, Prothesis, Paragoge, Epentesis, etc. quibus Poëte in carmine licenter utuntur, alioquin in oratione soluta pro uitijs putandae.

Paragogae, peragoges, pe, pro. fe. Latine Adductio, vel deductio, Przywiedzienie, przysádzenie. Figura est qua litera vel syllaba in fine dictionis adijcit, ut dicier pro dici, Admittier, pro admitti, alias Paralepsis vel proparalepsis dicitur.

Paragoge [...] Pol: Dołożenie, Światłość, Światło. Wiśniewska 1998, 67 notuje.

Paragoge Polonica. Leżęcy pro Leżąc/ Syniec/ Serzéc/ Zrzébiéc/ Dzbániec pro Syn/ Sér/ Zrzébię/ Dzban/ Weźmi/ Weź/ Podzi/ pro Podź.

Bey dieser Aussprache des ą und ę, wenn sie des Wortes letyte Buchstaben sind, bleibts, obgleich ein Zusatz (den die Lateiner Paragoge nennen) geschiehet: als, rękąź to brat uczynił?

Paragoge, ut dicier, laudarier pro dici, laudari.

Owszem, kształty dobrze mowienia (Figurae Grammaticae) Znajdują się wszystkie w mowie Polskiej, mało co, albo nic nie rożniące się od sposobu Grekow i Łacinnikow. [...] Jest paragoge, to jest dodanie liter na końcu słow. Na przykład: Źrebiec, weźmij, zamiast Źrebię, wezmi.

Owszem, kształty dobrze mowienia (Figurae Grammaticae) Znajdują się wszystkie w mowie Polskiej, mało co, albo nic nie rożniące się od sposobu Grekow i Łacinnikow. [...] Jest paragoge, to jest dodanie liter na końcu słow. Na przykład: Źrebiec, weźmij, zamiast Źrebię, wezmi.

Dodánie litér przy końcu zowié się Paragoge np. światłość, zamiast światło.

Dodatnia jest trojaká: 1) w násłowiu nazywá się po grecku Prosthesis, albo prothesis; nazwiéjmy ją dlá zgody w terminologiji z nájnowszą gramatyką czeską [...] przedsuwką lub násuwką; 2) w środosłowiu Epenthesis - wsuwką; 3) w posłowiu Paragoge albo Epithesis - zásuwką.

W pierwszéj części wykázaliśmy jilość brzmień i głosów języka polskiego, jich podziáł na samogłoski i spółgłoski, jednych i drugich rodowód, jich przemiany w skutek jich wzajemnego wpływu na siebie i przyczyny tychże przemián w wyrazach polskich. A poniewáż te wyrazy, w których zachodzą rzeczone przemiany głosek, tych nájpiérwszych i nájpiérwotniejszych żywiołów każdéj mowy ludzkiéj, pod względem gramatycznym nie są jednego i tego samego składu i budowy, i gramatyka porównáwczá prócz głosek odróżniá w składzie i budowie wyrazów i jinne gramatyczne cząstki składowe wyrazów, przeto wyjáśniając prawa głosowe głosek, musieliśmy się mimowolnie spotykać z dopiéro rzeczonemi gramatycznemi cząstkami w skłád wyrazów wchodzącemi, jakiemi są piérwiástek (etymon, radix, niemieckie Wurzel), pień czyli temat (thema, Stamm), nágłos (praefixum, Vorsylbe), pogłos (afformativum, affixum, Nachsylbe, Wortbildungssuffix), końcówka (suffixum, Biegungssuffix albo Endung), spójka (Bindevocal), nasuwka (prothesis, Vorschlag), wsuwka (epenthesis, Einschiebsel), zasuwka (epithesis lub paragoge) itd.