terminów gramatycznych online
spółgłoska przedniojęzykowa
Język: polski
- Dialekty języka polskiego: Nitsch/1923
- Fonetyka opisowa: Benni/1923
- Głosownia: Kr/1897, PolTerm/1921, Król/1922
- Głosownia (Fonetyka): Kr/1917
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- Nauka o głoskach: Szob/1923
- Słowniczek: Gaert/1927
Spółgłoski przedniojęzykowe (koronalne). Spółgłoski artykułowane przez zbliżenie (lub zwarcie) przedniej części języka do górnych siekaczy lub przedniej części sklepienia jamy ustnej.
Cytaty
Przy wymawianiu zaś językowych, odróżniając trzy główne położenia języka, będziemy mieli: a) [spółgłoski] przednio-językowe, zwane zębowemi: t, d, c, dz, s, z, ł, l, r, n.
Podług narządów mównych, które biorą udział przy wymawianiu spółgłosek, wszystkie spółgłoski można podzielić na: [...] 2) przednio-językowe: (zwane zębowemi): t d n ń s z c dz ś ź ć dź ł l sz ż (rz) cz dż r, przy których wymawianiu przednia część języka w rozmaity sposób dotyka lub zbliża się do zębów; [...].
Spółgłoski twarde przedniojęzykowe przed e, i zmieniły się inaczej aniżeli w połączeniu z j ; naprz.: przed e t — ć chacie [...].
Spółgłoska. Spółgłoski dźwięczne i bezdźwięczne. Spółgłoski czyste i nosowe. Spółgłoski twarde i miękkie. Spółgłoski: wargowe, wargowo-zębowe, przedniojęzykowe (zębowe i dziąsłowe), średniojęzykowe i tylnojęzykowe. Spółgłoski chwilowe (zwarte i zwarto-szczelinowe) i trwałe (szczelinowe i półotwarte).
Podług narządów mownych dzielimy spółgłoski na: 4) a) wargowe: p, p', b, b', m, m', b) wargowo zębowe: f, f', w, w', c) przednio językowe (zębowe) t, d, c, dz, s, z, ł, l, r, n, (dziąsłowe): cz, dż, sz, ż, rz, d) średnio językowe: j (oraz ć, dź, ś, ź, ń, które są równocześnie i przednio językowemi), e) tylno językowe: k, g, ch, h - k, g', ch'.
Ze względu na czynności wiązadeł głosowych dzielimy spółgłoski na dźwięczne i bezdźwięczne; ze względu na stopień zamknięcia - na zwarte, szczelinowe, zwarto-szczelinowe i półotwarte; wreszcie ze względu na miejsce, w którem się tworzą w jamie ustnej - na wargowe, wargowo-zębowe, przedniojęzykowe (zębowe i dziąsłowe), średniojęzykowe i tylnojęzykowe.
W polszczyźnie posiadamy dwa szeregi spółgłosek przedniojęzykowych, głoski typu s, — s z c t d n, i głoski typu š — na przykład š ž č, i głoski typu, następnie środkowojęzykowe, jak ś ź ć ń, wreszcie tylnojęzykowe, jak k g x. W sumie otrzymamy sześć szeregów, sześć miejsc artykulacji.
Cały środek Polski poprzedza o słabem u, może tylko labjalizacją poprzedzającej spółgłoski, zwłaszcza po wargowych i tylnojęzykowych, rzadziej po [spółgłoskach] przedniojęzykowych, najrzadziej po podniebiennych: puole, kuość są powszechne, ruoście, duobry częste, śuostra, ćuotka rzadkie.
§ 12. Spółgłoski przedniojęzykowe.
Po przedniojęzykowych (zębowych) spółgłoskach mamy ostatecznie tłut.
Po przedniojęzykowych => łu i tutaj w polskiem różnica nie utrzymana.
Przedniojęzykowe, p. spółgłoski.
Spółgłoski (consonantes) rozróżniamy: A. Ze względu na miejsce artykulacji: ★wargowe (bilabialne, dwuwargowe), ★wargowo-zębowe (labialno-dentalne), ★przedniojęzykowe: ★zębowe (dentalne) i ★dziąsłowe (alweolarne), ★średniojęzykowe, ★tylnojęzykowe (gardłowe, gutturalne).
Niektóre z przytoczonych terminów znaleźć można i u A. A. Kryńskiego.
Terminologia. Litera consonans labialis — wargowa, labiodentalis — wargowozębowa, dentalis — przedniojęzykowa, zębowa, gutturalis — tylnojęzykowa; accentus — przycisk.
Językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej stanowiący pierwszy wyraz jej unifikacji od czasów Kopczyńskiego [...].
Terminologia. Głosownia: [...], spółgłoska wargowa, wargowozębowa, przedniojęzykowa, zębowa, dziąsłowa, średniojęzykowa, tylnojęzykowa, chwilowa, zwarta, zwartoszczelinowa, trwała, szczelinowa, półotwarta, czysta, (bez)dźwięczna [...].