Historical Dictionary
of Grammatical Terms online

dopełnienie wyraz określający, część zdania

Entry in quotations: dopełnienia
Language: polski
Area: Składnia (Today)
Evolution of the term

Dopełnienie (przedmiot, obiekt) to część zdania tworząca związek składniowy na zasadzie składni rządu czasownika (wyjątkowo także przymiotnika, np. skłonny do bitki i przysłówka, np. nieprzyjemnie mi), który uzupełnia składniowo. Dopełnienie wyrażane jest rzeczownikiem we wszystkich przypadkach zależnych i wyrażeniami przyimkowymi. [EJP 1991, 69]

Quotations

III. DOPEŁNIENIA. § 129. Dopełnieniem nazywa się dodatek, przynależny czasownikom przedmiotowym, rzeczownikom słownym, pochodzącym od takich czasowników, oraz przymiotnikom względnym, a przynależny im z konieczności czyli z samej natury czynności lub przymiotu, przez nie wyrażonego.

Dopełnienie rzeczowników słownych.

[…] Dopełnienia przymiotników. […] Z przymiotników względnych […] tylko winien i wart rządzą przyp. 4.

[…] Przyimek do z 2. przyp. wyraża: […] 4) Dopełnienie przymiotników […], gdzie zastępuje 3. przyp. […].

[…] Przyimek — z (z 2. przyp.) oznacza oprócz tego: […] 4) Dopełnienie czasownika […].

[…] Oprócz tego przyimek od z 2. przyp. wyraża: […] 3) Dopełnienie czasowników […], przy czym pierwotne znaczenie przyimka (oddalenie lub rozłączenie); bardzo wyraźnie występuje […].

[...] Pytanie może być dwojakie: 1) Pytanie formalne czyli takie, w którym już jest wyrażony członek zdania (tj. podmiot, orzeczenie, dopełnienie, określenie), podlegający pytaniu, a co do którego tylko chcemy mieć pewność. Na takie pytania można odpowiedzieć tak lub nie. 2) Pytanie materialne, w którym chodzi o wykrycie niewiadomego członka zdania, i na które odpowiada się podmiotem, orzeczeniem, dopełnieniem lub określeniem.

Właściwe więc dopełnienie nie jest samodzielną częścią zdania, wyrażającą jakąś odrębną część naszej myśli, jak np. podmiot zdania jest wyrazem podmiotu myśli, a orzeczenie zdania wyrazem orzeczenia myśli; dopełnienie jest niejako częścią orzeczenia właściwego, tworzy z nim jedną całość i razem z orzeczeniem właściwym wyraża to, co mówiący o podmiocie pomyślał.

Najczęściej jednak przy słowach czynnych znajduje się wyraz, oznaczający przedmiot, na który przechodzi czynność podmiotu zdania (wyrażona orzeczeniem właściwym), np. Muzyk jakby sam swojej dziwił się piosence. Mickiewicz. Niech żywi nie tracą nadziei. Słowacki. [...]. Otóż to uzupełnienie orzeczenia właściwego nazywa się dopełnieniem.